________________
૮૨
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા
છે તથા તન, મન, ધન, વચનાદિક અને તન, મન, ધન, વચનાદિકનાં જેટલાં શુભાશુભ ક્રિયા-કર્મ છે તેને અને તેના ફળને જે જાણે છે તે જ્ઞાન કંઈક અન્ય છે–એવી ભેદાભેદની કલ્પના કદી કોઈ પ્રકારથી પણ સ્વભાવ સમ્યગ્નાનથી તન્મય (રૂપ) સંભવતી નથી.
જેમ સૂર્યના પ્રકાશમાં પડેલી રસ્સી રાત્રિના સમયમાં સર્પરૂપ ભાસે છે, તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્નાનાનુભવ વિના જે જ્ઞાન છે તે જગત-સંસારવત્ ભાસે છે.
જેમ છીપમાં ચાંદીનો તથા મૃગતૃષ્ણામાં જળનો ભાસ થાય છે; તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનમાં તન્મયવત્ આ સંસાર-જગતનો ભાસ થાય છે.
જેમ-અંધસમૂહને, દોરે નયન પ્રવીણ; તેમ આત્મજ્ઞાન વિણ, થાય મોહમાં લીન.'
જેમ આકાશને ધૂળ-મેઘાદિક લાગતાં નથી, તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્નાનને પાપ-પુણ્ય અને પાપ-પુણ્યનાં ફળ લાગતાં નથી.
આ લોકાલોક-જગત-સંસારને, સ્વસમ્યજ્ઞાન છે તે સહજ સ્વભાવથી જ જાણે છે, તેનાં વિધિ-નિષેધ શી રીતે થાય?
જેમ કોઈ શૂરવીર રાજા મ્લેચ્છાદિકના દેશને જીતીને તે મ્લેચ્છાદિકના દેશમાં જ રહે છે; તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાની ક્રોધ, માન, માયા, લોભ તથા વિષયભોગાદિકને જીતીને તે જ વિષય-ભોગાદિકમાં રહે છે, પણ તન્મય-તસ્વરૂપ થઈને નથી રહેતા.
જેમ ઘટની અંદર, બહાર અને મધ્યમાં આકાશ છે તે ઘટને કેવી રીતે ત્યાગે તથા ગ્રહણ પણ કેવી રીતે કરે? તે જ
