________________ અન્ય પરિણામમાં જેટલી તાદામ્યવૃત્તિ છે, તેટલો જીવથી મોક્ષ સામાન્ય સાધકને મનમાં અનેક પ્રકારના સંકલ્પ-વિકપની હારમાળા ચાલ્યા કરતી હોય છે. સાધક જેટલા પ્રમાણમાં જાગ્રત હશે તેટલા પ્રમાણમાં તે શુભાશુભ ભાવ (સંકલ્પ - વિકલ્પ) સાથે તન્મય નહિ થઈ જાય. પરભામાં સર્વથા એકાકારપણું થઈ જવું તે અજ્ઞાનની નિશાની છે, અને જેટલા પ્રમાણમાં અજ્ઞાન તેટલા પ્રમાણમાં સાધક મેક્ષથી દૂર હોય છે. માટે જેને મેક્ષની નજીક આવવું હોય તેવા ઉત્તમ જિજ્ઞાસુ જીવોએ આત્મજ્ઞાન - ઉત્પાદક કે આત્મજ્ઞાનમાં સહાયક ન હોય તેવા ભાવોમાં પોતાનું ચિત્ત બને તેટલું ઓછું લગાડવું એ શ્રીગુરુઓને ઉપદેશ છે - આત્મજ્ઞાનથી અન્ય કાર્ય, બુદ્ધિમાં લાંબા સમય ધારણ કરવું નહીં, પ્રયોજનવશ (સ્વ-પરકલ્યાણ માટે) કિંચિત્ કરવું પડે તે અતત્પર રહીને માત્ર વચન અને કાયાથી કરવું.' જેટલા પ્રમાણમાં સ્વસ્વરૂપની જાગૃતિ હશે તેટલા પ્રમાણમાં વિભાવભાવ આત્મામાં ઉત્પન્ન થતાં જ “આ અન્યભાવ છે, સવભાવ છે” એવી જાગૃતિરૂપ સ્મૃતિ ઉત્પન્ન થઈ આવશે. સાધકે આ આસને હેયરૂપ જાણ્યા હોવાને લીધે તે વિભાવને (આસન) તે દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કર્યા વિના રહેશે નહિ. આમ, અભ્યાસના બળે કરીને, “આ શુદ્ધ ચૈિતન્યરૂપ જ્ઞાયકસત્તાને ભાવ છે” અને “આ વિવિધ પ્રકારના વિભાવભાવ છે એવી ભિન્નતાને ભાવ જેને ભાસે છે, તે વિભાવભાવ ઉપર સતત ચેકીપહેરે રાખે છે. ક્રમે કરીને પિતાનું અભ્યાસબળ વધારીને સર્વ સ્વ-શક્તિથી જે તેમને પરિહાર કરે છે તે જ સાચો ભેદજ્ઞાની મહાત્મા છે, બાકી બીજાથી તે મોક્ષ દૂર જ છે. ભેદજ્ઞાનના અભ્યાસ દ્વારા આવા વિભાવભાવના અપરિચયની જ્ઞાની પુરુષોએ વારંવાર આજ્ઞા કરી છે : જેટલી સંસારને વિષે સારપરિણતિ મનાય તેટલી આત્મજ્ઞાનની ન્યૂનતા શ્રી તીર્થકરે કહી છે. 1, શ્રી સમાધિશતક, 50. 2. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, 551, અધ્યાત્મને પંથે
