________________ પર પરિચયમાં કદાપિ સ્વાત્મબુદ્ધિ થવી સંભવતી નથી, અને તેની નિવૃત્તિ થયે પણ જ્ઞાનબળે તે એકાંતપણે વિહાર કરવા યોગ્ય છે, પણ તેથી જેની ઓછી દશા છે એવા જીવને તો અવશ્ય પર પરિચયને છેદીને સત્સંગ કર્તવ્ય છે, કે જે સત્સંગથી સહેજે અવ્યાબાધ રિથતિનો અનુભવ થાય છે. જ્ઞાનીપુરુષ કે જેને એકાંતે વિચરતાં પણ પ્રતિબંધ સંભવ નથી, તે પણ સત્સંગની નિરંતર ઈચ્છા રાખે છે. આવી ઉત્તમ અસંગદશાને પ્રાપ્ત કરવાનું કાર્ય આ કાળે આ ક્ષેત્રે અતિ અતિ વિકટ છે. આમ હોવા છતાં, સામાન્યપણે દરેક કક્ષાના મુમુક્ષુએ અને વિશેષપણે ઊંચી કક્ષાના મુમુક્ષુએ અપ્રમત્ત પુરુષાર્થ પૂર્વક પરપરિચયને પ્રસંગ છે અને સત્સંગને આશ્રય વારંવાર કર. સત્સંગને આશ્રય ક્યથી અનેકવિધ લાભ થયાને અને તે પ્રત્યે દુર્લક્ષ સેવવાથી ઘણી હાનિ થયાને અમને અનુભવ થયે છે. મહાજ્ઞાની પુરુષોએ સત્સંગનું જે માહામ્ય કહ્યું છે તે પરમ સત્ય છે એ મુમુક્ષુઓએ અવશ્ય પોતાના અંતરમાં નિશ્ચય કરવો એવી જ્ઞાની પુરુષની આજ્ઞા છે. યથા– “અવશ્ય આ જીવે પ્રથમ સર્વ સાધનને ગૌણ જાણી, નિર્વાણનો મુખ્ય હેતુ એ સત્સંગ જ સર્વાર્પણપણે ઉપાસ ગ્ય છે, કે જેથી સર્વ સાધન સુલભ થાય છે એવો અમારે આત્મસાક્ષાત્કાર છે. જે એક એવી અપૂર્વ ભક્તિથી સત્સંગની ઉપાસના કરી હેય તે અલ્પકાળમાં મિથ્યાગ્રહાદિ નાશ પામે અને અનુક્રમે સર્વ દેષથી જીવ મુક્ત થાય 1 / સજા સત્સંગ વડે અસંગતા આવે છે, અસંગતા વડે નિર્મોહદશા આવે છે, નિર્મોહદશા માં ચિત્તની અવિચળ (સ્થિર) દશા ઉપજે છે અને નિશ્ચળ (નિર્વિકલ્પ) ચિત્ત થવાથી જીવનમુક્તદશા પ્રગટે છે.? સાચુ અવધૂતપણું પ્રગટયું છે જેમને એવા ગીરો કે જેઓ રમતા રામરૂપે એકાકી વિચરે તે પણ દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી કે ભાવથી બધા પામતા નથી તેઓ પણ વારંવાર સત્સમાગમને ઈચ્છે છે. પૂર્વાચાર્યોએ પણ મુનિજનોને સત્સંગના આશ્રમમાં રહેવાની આજ્ઞા કરી છે, કે જેથી પિતામાં પ્રગટેલાં ગુણોનું સંરક્ષણ થાય અને તે ગુણે વર્ધમાનદશાને પામે.૩ 4 1. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, પત્રાંક 609 V2. सत्संगत्वे निःसंगत्व निःसंगत्वे निर्माहत्त्व। निमोहत्वे निश्चलचित्तं निश्चलचित्ते जीवन्मुक्तिः।। શ્રીમદ્દ શંકરાચાર્ય. 3. પ્રવચનસાર, 270 4. જ્ઞાનાર્ણવ, પ્રકરણ 1514, 16, 26, 29, અધ્યાત્મને પંથે