________________ પ્રતિબંધ થતું નથી એ વાત એકાંત નથી, કેમ કે જ્ઞાનનું વિશેષ બળવાનપણું જ્યાં હોય નહીં, ત્યાં પરભાવનો વિશેષ પરિચય તે પ્રતિબંધરૂપ થઈ આવવો પણ સંભવે છે; 5. ( હા ) સકળ જગત તે એંઠવત અથવા સ્વપ્ન સમાન; તે કહિયે જ્ઞાની દશા બાકી વાચા જ્ઞાન. આત્મજ્ઞાન વિણ કાર્ય કંઈ, મનમાં ચિર નહીં હોય; કારણવશ કંઈ પણ કરે, ત્યાં બુધ તત્પર ને'ય. જે જીવને સમ્યકત્વ ઉત્પન્ન થાય, તેને સર્વ પ્રકારની સંસારી કિયા તે જ સમયે ન હોય એ કંઈ નિયમ નથી. સમ્યકત્વ ઉત્પન્ન થયા પછી સંસારી કિયા રસરહિતપણે સંભવે છે. જે પુરુષો પિતાથી અથવા પરના ઉપદેશથી, કેઈ પણ પ્રકારે, ભેદવિજ્ઞાન જેનું મૂળ ઉત્પત્તિ કારણ છે તેવી નિશ્ચળ સ્વાનુભૂતિને પામે છે, તેઓ દર્પણની જેમ પોતામાં ઝળકતા જે અનંત ભાના સ્વભાવ તેમનાથી નિરંતર વિકારરહિત હોય છે. (જ્ઞાનમાં યના આકારે પ્રતિભાસતા રાગાદિભાવથી વિકારને પ્રાપ્ત થતાં નથી.) આ પ્રમાણે અધ્યાત્મદષ્ટિની મુખ્યતાથી થન કર્યું. હવે, સિદ્ધાંતદષ્ટિની મુખ્યતાથી કથન કરતાં શ્રીગુરુ આગળ વ્યાખ્યાન કરે છે? જેકે જ્ઞાનને પરદ્રવ્યોના પ્રસંગોમાં પ્રતિબંધ થતું નથી એમ સામાન્ય કથન છે તે પણ તેમાં એકાંત નથી. જ્યાં સુધી વિશિષ્ટ અભ્યાસના બળથી જ્ઞાનનું સુસ્થિતપણું અને નિષ્કપપણું થયું હોતું નથી, ત્યાં સુધી જ્ઞાનીને પણ તેવા વિભાવભાવને પરિચય કરવાથી જ્ઞાનમાં શિથિલતા આવી શકે છે, કારણ કે જ્ઞાનના સંસ્કાર તે નવીન અને અલ્પ છે અને અજ્ઞાનના સંસ્કાર તે અનાદિકાર્બન અને અતિ દઢ છે. 2. આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર, 140. 3. સમાધિશતક, 50 (છે. ગુ. ગાંધીકૃત ગુજરાતી પદ્યાનુવાદ). 1. શ્રીમદ્ રાજચન્દ્ર, પત્રાંક 459, 4. कथमपि हि लभन्ते भेदविज्ञानमलाम् अचलितमनुभूति ये स्वता वान्यतो वा / प्रतिफलननिमग्नानन्तभावस्वभाव મુવુરવિવાર સંતાં વ ! - સમયસારકળશ, 21. અધ્યાત્મને પંથે
