Page Text
________________ ચોથું પદ : “આત્મા ભોક્તા છે. જે જે કંઇ ક્રિયા છે તે તે સર્વ સફળ છે, નિરર્થક નથી. જે પણ કંઈ કરવામાં આવે તેનું ફળ ભોગવવામાં આવે એવો પ્રત્યક્ષ અનુભવે છે. વિષ ખાવાથી વિષનું ફળ, સાકર ખાવાથી સાકરનું ફળ, અગ્નિસ્પર્શથી તે અગ્નિસ્પર્શનું ફળ, હિમને સ્પર્શ કરવાથી હિમસ્પર્શનું જેમ ફળ થયા વિના રહેતું નથી, તેમ કષાયાદિ કે અકષાયાદિ જે કંઈ પણ પરિણામે આત્મા પ્રવર્તે તેનું ફળ પણ થવા યોગ્ય જ છે, અને તે થાય છે. તે ક્રિયાનો આત્મા કર્તા હોવાથી ભક્તા છે. ચેથું પદઃ હવે આગળ “આત્મા જોક્તા છે એવું ચોથું પદ પ્રતિપાદિત કરે છે. પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી સમજાવતાં શ્રીગુરુ કહે છે કે જે જે કઈ ક્રિયા આપણે કરીએ છીએ તે તે ક્રિયાનું ફળ પણ આપણું અનુભવમાં આવે છે, કારણ કે તે ક્રિયા સાથે જ તે ક્રિયાના ભક્તાપણાને સંબંધ અભિવ્યક્ત થતો જોવામાં આવે છે. ખાવાથી ભૂખની વેદના અને પાણીથી તૃષાની વેદના દૂર થાય છે તે આપણને સૌને અનુભવ છે. અહીં વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ અને અનુભવની વિવિધતા દર્શાવવા અનેક દૃષ્ટાંતે આપવામાં આવે છે કે ઝેર ખાવાથી ઝેર ચડે છે, સાકર ખાવાથી ગળપણને (ગળ્યા-ન્મ રજી અનુભવ થાય છે. અગ્નિને અડકવાથી ચામડી દાઝે છે અને ફેલા પણ ઊઠે છે...અને બરા વેદવામાં આવે છે. બરફને અડકવાથી ખૂબ જ શીત(ઠંડક)ને અનુભવ થાય છે (બહુ ઠંડક હોય તે ચામડી તતડી જાય છે, જેને frost-bite કહે છે). - ઉપર દર્શાવવામાં આવી તે વિવિધ વેદનાઓને અનુભવ કરનાર આત્મા પિતે જ છે, કારણ કે આ અનુભવ જડ પદાર્થને થઈ શકતે નથી. ઉપર કહ્યા તેવા શીતઉષ્ણ આદિ ભાવેનું વેદન જેવી રીતે આત્મા કરે છે તે જ રીતે બીજા પણ જે કામ, ક્રિોધ, લોભ, મદ, મત્સરાદિ કષા(વિભાવભાવ)નું તથા ક્ષમા, વિનય, સંતેષ, મિત્રી આદિ વિશુદ્ધ આત્મિક ભાવનું પણ આત્મા પોતે જ વેદન કરે છે. વળી, જેમાં વિવિધ વિકારોને અનુભવ કરનાર આત્મા પોતે જ છે તેમ નિર્વિકાર ચિતન્ય ભાવનું વેદન કરનાર પણ આત્મા પિતે જ છે. આ પ્રમાણે આત્મા પોતે જ પાપરૂપ અશુભ ભાવોને ક્તા થાય છે. પુણ્યરૂપ શુભ ભાવને ભક્તા થાય છે અથવા સાક્ષાત્ ધર્મરૂપ શુદ્ધ ભાવેને ભોક્તા થાય છે. આવું, વિવિધ ભાવેની પરિણતિરૂપ જે કાર્ય, તેને આ આત્મા પોતે જ સ્વયં કર્તા બનવાથી ભક્તા બને છે. અધ્યાત્મને ૫થે
| SR No. | 007117 |
| Book Title | Adhyatmane Panthe |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Mukund Soneji |
| Publisher | Satshrut Seva Sadhna Kendra |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 6 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |