Page Text
________________ ઉપચારથી ઘરે, નેગર આદિને કર્તા છે. કર્મસિદ્ધાંતથી જાણવી. આમ હોવા છતાં, આત્મા ચેતન છે અને કર્મ પરમાણુ જડ અને અન્ય દ્રવ્યરૂપ છે માટે આ નયને અનુપચરિત સદ્દભુત વ્યવહારનય કહી તે દષ્ટિએ આત્માને (જ્ઞાનાવરણાદિ દ્રવ્ય) કર્મોને કર્તા કહ્યો. આમ બે નયની અપેક્ષાએ આત્માના કર્તાકર્મપણાનું વ્યાખ્યાન કર્યું. હવે ઉપચારની અપેક્ષાએ કથન કરે છે. ઘર, નગર આદિ જગતના પદાર્થોને આત્મા સાથે એકક્ષેત્રે સંબંધ નથી. જેમ કર્મ પરમાણુ આત્મા સાથે જોડાયેલા છે, તેમ ઘર-નગર આદિ જોડાયેલાં નથી, અર્થાત્ સ્થળપણે પણ તે બધાં આત્માથી ભિન્ન છે. આ કારણથી ઘર, નગર આદિના નિર્માણમાં આત્માને કર્તા કહેવો તે ઉપચાર માત્ર છે. પ્રત્યક્ષ ભિન્નક્ષેત્રવાળાં હેવાથી તેમ કહેવું તે એક લેકવ્યવહાર અથવા સમાજવ્યવસ્થા છે, માટે તે પરમાર્થદષ્ટિએ જોતાં સત્યાર્થ નથી. આમ હોવા છતાં, સમાજવ્યવસ્થાની દૃષ્ટિએ તે સત્ય છે. જે તેને સર્વથા અસત્યાર્થ માનવામાં આવે તો સ્વધન-પરધન, સ્વ-સ્ત્રો પરસ્ત્રી વગેરેના વિવેકનો અભાવ થશે. જે પરમાર્થમૂલક સદ્દવ્યવહારરૂપ વિવેકને લેપ કરવામાં આવે તે તીર્થવ્યવસ્થા બની શકતી નથી. આમ, અનેકાંત પરમેશ્વરી વિદ્યામાં શ્રીગુરુઓએ જ્યાં જેમ ઉપદેશ કર્યો છે ત્યાં તેમ જાણવું,', ત્યાં તેમ શ્રદ્ધવું અને ત્યાં તેમ આચરવું, જેથી સાધક-મુમુક્ષુને ઉંચી ઉંચી ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ થઈ, અંતે મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ થાય. કહ્યું છે કે - કઈ નય જ્યાં દુભાતે નથી એવા જ્ઞાનીના વચનને અમે નમસ્કાર કરીએ છીએ. જેણે જ્ઞાનીના માર્ગની ઈચ્છા કરી હોય એવા પ્રાણીઓ નયાદિકમાં ઉદાસીન રહેવાને અભ્યાસ કરે; કેઈ નયમાં આગ્રહ કરે નહીં અને કઈ પ્રાણુને એ વાટે દુભાવવું નહીં અને એ આગ્રહ જેને મર્યો છે, તે કઈ વાટે પણ પ્રાણીને દુભાવવાની ઈચ્છા કરતું નથી.” 3 આ પ્રમાણે વિવિધ નયની અપેક્ષાએ “આત્મા કર્તા છે એવું ત્રીજું પ્રદ પ્રતિપાદિત કર્યું. 1. જ્યાં જ્યાં જે જે યેગ્ય છે, તહાં સમજવું તે; ત્યાં ત્યાં તે તે આચરે, આત્માથી જન એહ. –શ્રી આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર, ગાથા 8 2. જે નય સાપેક્ષ છે તે સુનય છે અને જે નિરપેક્ષ છે તે દુર્નય છે. સુનયથી જ નિયમ[ પૂર્વક સમસ્ત વ્યવહારોની સિદ્ધિ થાય છે. –શ્રી સ્વામીકાર્તિકેયાનુપ્રેક્ષા, 266 3. શ્રીમદ્ રાજચન્દ્ર, પત્રાંક 208 અધ્યાત્મને પંથે
| SR No. | 007117 |
| Book Title | Adhyatmane Panthe |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Mukund Soneji |
| Publisher | Satshrut Seva Sadhna Kendra |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 6 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |