________________ અને જો તેઓમાં સર્વ પ્રકારે (પરમ દેન્યતાની ખામીની) ન્યૂનતા થવાનું પ્રયત્ન હોય તે જોગ્ય થાય એમ જાણીએ છીએ. પરમ દૈન્યપણું એ ત્રણેમાં બળવાન સાધન છે; અને એ ત્રણેનું બીજ મહાત્માને વિષે પરમ પ્રમાણિ એ છે. અધિક શું કહિયે? અનંત કાળે એ જ માગ છે. પહેલું અને ત્રીજું કારણ જવાને માટે બીજા કારણની હાનિ કરવી અને મહાત્માના જેગે તેના અલૌકિક સ્વરૂપને ઓળખવું. ઓળખવાની પરમ તીવ્રતા રાખવી, તે ઓળખાશે. મુમુક્ષુનાં નેત્રે મહાત્માને ઓળખી લે છે. વાને પ્રયત્ન કરે. જે કઈ મુમુક્ષુ, આત્માને સાચે ખપી થઈને પુરુષને ઓળખવાને વારંવાર પ્રયત્ન કરે છે અને વિપરીત કારણે આવવા છતાં પોતાનો પ્રયત્ન પ્રમાણિકતાથી જાળવી રાખે છે, તેનામાં ક્રમે કરીને એક એવી દિવ્ય દષ્ટિ ઊગે છે કે જેના પ્રતાપે કરીને તેને પુરુષના આત્માની ઓળખાણ થઈ જાય છે. આવી પારદર્શક ઓળખશક્તિ પેદા ન થાય ત્યાં સુધી સતત સત્સમાગમ કર્યા જ કરે તથા સન્શાસ્ત્ર અને સદાચારનું દઢ અવલંબન લઈને પોતાની મુમુક્ષદશા કેટલી વર્ધમાન થાય છે તેનું અઠવાડિક, માસિક કે વાર્ષિક સરવૈયું કાઢવું અને નિરંતર દોષ દૂર કરવાને પુરુષાર્થ જારી રાખવો એ જ મોક્ષપ્રાપ્તિનું રહસ્ય છે. જે કોઈ સાધકને પુરુષના સ્વરૂપને યથાર્થ અને દઢ નિશ્ચય થાય તેને શું શું ફળની પ્રાપ્તિ થાય એ વાત હવે શ્રીગુરુ સમજાવે છે. સપુરુષ તે પ્રગટ શુદ્ધ આત્મા છે. જેને તત્ત્વદૃષ્ટિથી સત્પરુષની ઓળખાણ થાય તેને જો કે સપુરુષ પ્રત્યે અલૌકિક ભક્તિભાવ ઊપજે છે છતાં વ્યક્તિગત રાગમાં તે વ્યામોહ પામતો નથી. તેમનામાં પ્રગટેલા શુદ્ધ આત્મતત્ત્વ પ્રત્યે તે સાધકમાં પરમ આદર પ્રગટે છે અને તેથી દિનપ્રતિદિન તેમનામાં રહેલાં અનેકવિધ ગુણો પિતાનામાં કેવી રીતે પ્રગટે તે તરફને તેને પુરુષાર્થ વધી જાય છે. ફળસ્વરૂપે સમતાભાવની તેમની સાધનાનું અનુસરણ અને અનુકરણ કરતા એ તે સાધક, આત્મા-અનાત્મા અને સ્વપરના વિવેક ભણી વળે છે. જે મુમુક્ષુ આ રીતે પુરુષના આશ્રયે ભેદજ્ઞાનને અભ્યાસ કરે છે, તેની મહદષ્ટિ કમ કરીને ઘસાઈ જાય છે અને જ્ઞાનદષ્ટિ વિકાસ પામે છે. આમ એક મહાત્માની ઓળખાણ યથાર્થ રીતે જ્યારે સાધકને થાય ત્યારે નીચે કહ્યા તેવા અનેક પ્રકાર તેના જીવનમાં બને છે જે બધાયને શાસ્ત્રકાર ભગવતેએ વિવિધ અપેક્ષાએએ સમ્યકત્વ કે આત્મજ્ઞાન કહી બિરદાવ્યા છે. અધ્યાત્મને પંથે