________________
આપ્યા કે તમારા દેશના જ્ઞાનભંડારોમાંથી આ પ્રતો અને આ ગ્રંથોની અમારે જરૂર છે; આપવા કૃપા કરજો.
આમ એમણે ૧૮ વ્યાકરણો આખા ભારતવર્ષમાંથી ભેગાં કર્યા. તે સમયે ૧૮ વ્યાકરણ ચલણમાં હતાં, તે બધાં મેળવી લીધાં. બધાયનો અભ્યાસ કર્યો આચાર્યો. અભ્યાસ કર્યા પછી એમણે કલમ ઉઠાવી. શાસ્ત્રનું સર્જન શરૂ થયું. એક જ વર્ષમાં સવા લાખ શ્લોક-પ્રમાણ “સિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન' નામના વ્યાકરણની રચના કરી. કેટલા વર્ષમાં ? એક વર્ષમાં. કોણે કરી? આચાર્ય હેમચન્દ્ર. સિદ્ધરાજ જયસિંહની વિનંતિથી રચના કરી છે, એટલે પહેલું નામ સિદ્ધરાજનું રાખ્યું. રચનાર પોતે છે એટલે બીજું નામ પોતાનું રાખ્યું : સિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન. સાંગોપાંગ ! સવા લાખ શ્લોક ! તમે કલ્પના કરી શકો ? કેવું અભુત વ્યાકરણ ! અઢાર હજાર શ્લોક પ્રમાણ મૂળ. ૮૪ હજાર શ્લોક-પ્રમાણ એનો બૃહદૃન્યાસ. એનાં બીજાં ન્યાયસૂત્રો. બધું મળીને સવા લાખ.
એ વ્યાકરણની રચના કરીને એમણે રાજસભામાં પેશ કર્યું. રાજા એમ ને એમ સ્વીકારી લે? તમે સોનીને ત્યાં દાગીનો લઈને જાવ તોય કસ મારે, તો રાજા વ્યાકરણને એમ ને એમ થોડું સ્વીકારી લે? રાજાએ પંડિતોની સભા બેસાડી. કીધું કે આ વ્યાકરણના શબ્દ શબ્દને તપાસો. પરીક્ષા કરો.
પરીક્ષાને અંતે બધા જ વિદ્વાનોએ એક અવાજે કબૂલ કર્યું કે અત્યંત પ્રસન્ન, સરળ અને શ્રેષ્ઠ વ્યાકરણનું આચાર્યશ્રીએ નિર્માણ કર્યું છે. ત્યારે સિદ્ધરાજે એ વ્યાકરણની પોથી લખાવરાવી. એને હાથીની અંબાડી ઉપર, પોતાનો હાથી, જેના ઉપર પોતાના સિવાય કોઈ બેસી ન શકે એની ઉપર પોતે ન બેસતાં પોથી પધરાવી. અને પોતે તે હાથીની બાજુમાં, આચાર્યની સાથે, છડીદારની જેમ ચાલ્યો. પાટણના રાજમાર્ગો
-
26
