________________
ઉપસંહાર
વિજયશીલચન્દ્રસૂરિ ઉપમિતિ ભવ પ્રપંચો કથા. ભવ એટલે સંસાર. સંસારનો પ્રપંચ એટલે વિસ્તાર, કે પછી સંસારનો આપણો ભ્રમણવિસ્તાર. અનાદિ કાળથી આજ સુધી આપણે જે ભવભ્રમણ થયું એ ભવભ્રમણની સરખામણી એટલે ઉપમિતિ. ખરો શબ્દ તો અહીં “ઉપમિત છે. પણ લોકજીભે “ઉપમિતિ ચડેલું છે.
એક દ્રમક; ભિખારી; મારા જેવો; આપણા જેવો. એ આ કથાનો Hero - મુખ્ય પાત્ર. એ મુખ્ય પાત્ર તરીકે સિદ્ધર્ષિ પોતાને આલેખે છે. એ ભિખારી ક્યાં હતો? ત્યાંથી કેવી રીતે ભવિતવ્યતાના યોગે, કાલપરિણતિના બળે કે પછી કર્મ પરિણામના જોરે એ કેવી રીતે જગ્યાઓમાં ઘૂમે ? એની ઉત્ક્રાન્તિ થાય.
પાછો એ ત્યાં સખણો ન રહે. છોકરો સખણો ન રહે અને નાપાસ થાય એટલે પાછો એને તેને તે જ ધોરણમાં - નીચે ઊતારી દેવામાં આવે એ રીતે, આ સખણો ન રહે એટલે એને પાછો નિગોદમાં ધકેલે. એમ સૂચવવા કે સીધો થઈ જા ! તને મનુષ્યગતિમાં ને પંચેન્દ્રિયના મહોલ્લામાં મોકલ્યો, પણ ત્યાં તું સખણો ન રહ્યો, એટલે હવે પાછો જા નીચે !
