________________
મહારાજાના ઉદાહરણથી સમજાવજો કે સાધુ સમાજ ઉપયોગી કેવાં મહાન કામો કરે છે.
આ ગુરુભગવંત ન્યાય (Logic) વિષય ઉપર પ્રભુત્વ ધરાવતા હતા. ચોથા અને આઠમા પ્રસ્તાવમાં તેમની ન્યાય વિષયક દૃષ્ટિનાં દર્શન થાય છે.
દર્શન - (ફીલોસોફી) – ચોથા પ્રસ્તાવમાં મિથ્યાત્વનું વર્ણન કરતી વખતે ન્યાય, વૈશેષિક, બૌદ્ધ વગેરે છએ દર્શનનું વર્ણન કર્યું છે. તેમાં પણ સેનાપતિ મિથ્યાદર્શનનાં પત્ની કુદષ્ટિદેવી છે. તેનાં પાખંડો બતાવવા સિદ્ધર્ષિ મહારાજાએ શાક્ય, સૈદણ્ડિક, શૈવ વિગેરે ૬૦ થી વધુ પાખંડીઓની ચર્ચા કરી છે.
शाक्यास्त्रैदण्डिका: शैवा गौतमाश्चरकास्तथा । सामानिकाः सामपरा वेदधर्माश्च धार्मिकाः ॥ आजीविकास्तथा शुद्धा विद्युद्दन्ताश्च चुचणाः । माहेन्द्राश्चारिका धूमा बद्धवेषाश्च खुंखुकाः ॥ બીજા ૭ થી ૮ શ્લોકોમાં અન્યમતોનાં નામો જણાવ્યા છે.
આ વાંચીએ ત્યારે જણાય કે આ ગુરુભગવંતને અન્ય દર્શનનો કેટલો વિશાળ અને ઊંડો અભ્યાસ હશે. તેઓશ્રીએ આ દરેક પંથ-મતોમાં ભેદ કયા કયા કારણથી પડે છે, તે દરેક મુદ્દાનું પૃથક્કરણ કર્યું છે. કહે છે કે દેવભેદ, વાદભેદ, કલ્પભેદ, વેશભિન્નતા, મોક્ષભેદ, વિશુદ્ધિભેદ અને વૃત્તિભેદ, આ સાત કારણોથી ભેદ પડે છે. આ વાતનું વિશદ વર્ણન અહીં કરવામાં આવ્યું છે.
આ સાત ભેદોની શોધ સિદ્ધષિમહારાજાના નામે અકબંધ છે. આવી શોધ કોઈએ કરી નથી. આ છે તેમની દર્શન વિષયક બૌદ્ધિક પ્રતિભા.
53
