Page Text
________________
४९४
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-ढुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ।
पक्षे- 'भविष्यति हिरादिः' (३।१६६) हि आगमः । “एच्च क्त्वा-तुम्०' (३।१५७) इत्वम् । 'रुधो न्ध-म्भौ च' (४।२१८) ध० →न्ध० संरुन्धिहिइ ॥२४८।।
गमादीनां द्वित्वम् ॥ ८।४।२४९ ॥ गमादीनामन्त्यस्य कर्म-भावे द्वित्वं वा भवति, तत्संनियोगे क्यस्य च लुक् ।
गम्- गम्मइ गमिज्जइ । हस्-हस्सइ हसिज्जइ । भण्-भण्णइ भणिज्जइ । छुप-छु(छि)प्पइ छुविज्जइ । 'रुद-नमोर्वः' (४।२२६) इति कृतवकारादेशो रुदिरत्र पठ्यते । रुव्-रुव्वइ रुविज्जइ । लभ-लब्भइ लहिज्जइ । कथ्-कत्थइ कहिज्जइ । भुज्-भुज्जइ भुज्जिज्जइ । भविष्यति-गम्मिहिइ गमिहिइ इत्यादि ॥
[गमादीनां द्वित्वम् ] गमादि षष्ठी आम् । द्वित्व प्रथमा सि ।
[गम्मइ गमिज्जइ ] 'गम्लं गतौ' (३९६) गम्(२) । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । अनेन वा म० → म्म० - क्यलुक् च । द्वितीये 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्य० → इज्ज० । 'लोकात्' (१।१।३) गमिज्जते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० गम्मइ गमिज्जइ।
[हस्सइ हसिज्जइ] 'हसे हसने' (५४५) हस् (२) । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । अनेन वा स्० → स्स्० - क्यलुक् च । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१।१।३) हस्सते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० । द्वितीये 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्य० → इज्ज० । 'लोकात्' (१।१।३) हसिज्जते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० हस्सइ हसिज्जइ।
[भण्णइ भणिज्जइ] 'भण शब्दे' (२६४) भण् (२) । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । अनेन वा ण् → ण्ण० - क्यलुक् च । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१।१।३) भण्णते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते. → इ० । द्वितीये 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्य० → इज्ज० । 'लोकात्' (१।१।३) भणिज्जते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० भण्णइ भणिज्जइ।
[छु छि)प्पइ छुविज्जइ] 'छुपंत् स्पर्श' (१३७५) छुप् । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । 'व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् । अनेन वा प्प-क्यलुक् च । 'लोकात्' (१।१।३) छुप्पते । 'स्वराणां स्वराः' (४।२३८) छु०
→ छि० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० छिप्पइ । पक्षे- 'छुपेत् स्पर्श' (१३७५) छुप् । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४/७०) क्यप्र० → य० । 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्य० → इज्ज० । 'लोकात्' (१।१।३) छुपिज्जते । 'पो वः' (१।२३१) पि० → वि० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० छुविज्जइ।
[रुव्वइ रुविज्जइ ] 'रुदक् अश्रुविमोचने' (१०८७) रुद्(२) । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । 'रुद-नमोर्वः' (४।२२६) द० → व० । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । अनेन वा व्व० - क्यलुक् च । 'लोकात्' (१।१।३) रुव्वते । द्वितीये 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्य० → इज्ज० । 'लोकात्' (१।१।३) रुविज्जते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० रुव्वइ रुविज्जइ ।
[लब्भइ लहिज्जइ ] 'डुलभिष् प्राप्तौ' (७८६) लभ् (२) । वर्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य० । 'व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् । अनेन वा भ्भ० - क्यलुक् च । 'लोकात्' (१।१।३) लभ्भते । द्वितीय-तुर्ययोरुपरि पूर्वः'. (२।९०) पूर्वभस्य बः । द्वितीये 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्य० → इज्ज० । 'लोकात्' (१२१३) लभिज्जते । 'खघ-थ-ध-भाम्' (१।१८७) भस्य हः । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → इ० लब्भइ लहिज्जड़ ।
| SR No. | 007102 |
| Book Title | Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 368 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |