________________
५९२
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ।
अन्ने ते दीहर लोअण, अन्नु तं भुअ-जुअलु । अन्नु सु घण-थण-हारु, तं अनु-जि मुह-कमलु ॥ अन्नु जि केस-कलावु, सु अन्नु जि प्राउ विहि । जेण निअम्बिणि घडिअ, स गुण-लायण्ण-णिहि ॥१॥ प्राइव मुणिहं-वि भं(भं)तडी तें मणिअडा गणंति । अखइ निरामइ परम-पइ अज्जु-वि लउ न लहंति ॥२॥ अंसु-जलें प्राइम्व गोरिअहे सहि ! उव्वत्ता नयण-सर । तें संमुह संपेसिआ देंति तिरिच्छी घत्त पर ॥३॥ एसी पिउ रूसेसु हउं रुट्ठी मई अणुणेइ । पग्गिम्व एइ मणोरहई दुक्करु दइउ करेइ ॥४॥ [प्रायसः प्राउ-प्राइव-प्राइम्व-पग्गिम्वाः] प्रायस् षष्ठी ङस् । प्राउ-प्राइव-प्राइम्व-पग्गिम्व प्रथमा जस् । [अन्ने ते दीहर लोअण..........]
अस्यार्थः- ते दीर्घ लोचने अन्ये एव । अन्यदेव तद्भजयुगलम् । सोऽन्यो घनस्तनभारः । घनो निविडः । तदन्यदेव मुखकमलम् । अन्य एव स केशकलापः । प्रायः स विधिरन्य एव । येन सा नितम्बिनी घटिता । किं० ? सा गुणलावण्यनिधिरित्यर्थः ।
[प्राउ] प्रायस् । अनेन "प्रायस्"स्थाने प्राउ० । [प्राइव मुणिहं-वि भ्र(भंतडी........]
अस्यार्थः- प्रायो मुनीनामपि भ्रान्तिः, तेन मणीयकान् गणयन्ति । अक्षये निरामये परमपदे अद्यापि लयं न लभन्ते । किं शून्यध्यानेनेत्यर्थः ।
[प्राइव] प्रायस् । अनेन "प्रायस्"स्थाने प्राइव० । [अंसु-जलें प्राइम्व गोरिअहे........]
अस्यार्थः- हे सखि ! प्रायो गौर्या अश्रुजलेन नयनसरसी उद्वृत्ते-उल्लटिते सम्मुखे संप्रेषिते पर-केवल तिर्यग्घातं ददत इत्यर्थः । १. N. टि. छन्द सुरक्षित रखने के लिए अन्ने और ते उनके अन्त्य स्वरो को हुस्व और तं को तं बोलना पडेगा । २. GH. M. अज्ज । ३. N. टि. उदयसौभाग्यगणि, पीशेल, वैद्य आदि सर का अर्थ सरस् सरोवर-झील करते हैं। परंतु संपेसिआ के साथ उसका सम्बन्ध नहीं ठहर पाता । अश्रुजल के कारण दृष्टि-शर की गति सीधी के स्थान पर वक्र दिखती है - या होती है ऐसा अर्थ ही स्वाभाविक लगता है। ४. आविहिइ पिओ चुंबिहिइ निट्ठरं चुंबिउण पुच्छिहिइ । दइए कुसल त्ति तुमं नमो नमो ताण दिवसाणं ॥
[व० ल० - पियोल्लाववज्जा-७८४।५] एष्यति प्रियश्चम्बिष्यति निष्ठुरं चुम्बित्वा प्रक्ष्यति । दयिते कुशलेति त्वं नमो नमस्तेभ्यो दिवसेभ्यः ॥ ५. N. टि. करेइ उसे कारेइ ऐसा प्रेरक अर्थ में लेना है। ६. H. उल्लसिते ।