Page Text
________________
३०
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-ढुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[विज्जुणा विज्जूए] विद्युत् (२) । 'द्य-य्य-यां जः' (२।२४) द्यस्य जः । 'अनादौ०' (२२८९) जस्य द्वित्वम् । 'अन्त्य०' (१।११) त्लुक् । तृतीया टा । पुंसि-'टो णा' (३।२४) टा० → णा० । अन्यत्र स्त्रियां - 'टा- ङस्-डेरदादि०' (३।२९) टा० → ए० -पूर्वस्य च दीर्घः - ज्जु० → ज्जू० विज्जुणा विज्जूए । __ [कुलो कुलं] कुल (२) । प्रथमा सि । अनेन वा पुंस्त्वम् । 'अतः से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः कुलो कुलं ।
[छन्दो छन्दं ] छन्दस् (२) । प्रथमा सि । अनेन वा पुंस्त्वम् । 'अन्त्य०' (१।११) स्लुक् । 'अतः सेोः' (३।२) सि० → डो० → ओ० । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः छन्दो छन्दं ।
[माहप्पो माहप्पं] माहात्म्य (२) । 'हस्वः संयोगे' (१९८४) हा० → ह० । 'अधो म-न-याम्' (२७८) यलुक् । 'भस्मा-ऽऽत्मनोः पो वा' (२०५१) त्मस्य पः । 'अनादौ०' (२१८९) पस्य द्वित्वम् । प्रथमा सि । अनेन वा पुंस्त्वम् । 'अत: से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० । 'डित्यन्त्य०' (२।१।११४) अलुक् । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म् । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः माहप्पो माहप्पं ।
[दुक्खा दुक्खाई] दुःख (२) । प्रथमा जस् । 'जस्-शसोलुंक् (३।४) जस्लुक् । 'जस्-शस्-ङसि०' (३।१२) दीर्घः । 'जस्-शस इ-इं०' (३।२६) जस्० → इं० - पूर्वस्य च दीर्घः । 'निर्दुरोर्वा' (१।१३) लुक् । 'अनादौ०' (२।८९) खस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्य०' (२।९०) पूर्वखस्य कः दुक्खा दुक्खाई।
[भायणा भायणाइं] भाजन (२) । प्रथमा जस् । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) ज्लुक् । 'अवर्णो यश्रुतिः' (१२१८०) अस्य यः । 'नो णः' (१।२२८) न० → ण । अनेन वा पुंस्त्वम् । 'जस्-शसोलुंक्' (३।४) जस्लुक् । 'जस्शस इँ - इं०' (३।२६) जस्० → इं० -पूर्वस्य च दीर्घः - ण० → णा० भायणा भायणाई । नेत्र-कमलयोस्तु पुं-नपुंसकत्वं संस्कृतेऽप्यस्ति ॥३३।।
गुणाद्याः क्लीबे वा ॥८॥१॥३४ ॥ गुणादयः क्लीबे वा प्रयोक्तव्याः ।। गुणाई गुणा ॥ 'एगे लहुअसहावा गुणेहिं लहिउं महंति धणरिद्धि । अन्ने विउलसहावा विहवेहिं गुणाई मग्गंति ॥१॥ देवाणि देवा । बिन्दूई बिन्दुणो । खग्गं खग्गो । मण्डलग्गं मण्डलग्गो । कररुहं कररुहो । रुक्खाइं रुक्खा इत्यादि ॥ इति गुणादयः ॥ [गुणाद्याः क्लीबे वा] गुण आद्यो येषां ते = गुणाद्याः । प्रथमा जस् । क्लीब सप्तमी ङि । वा प्रथमा सि ।
[गुणाई गुणा ] गुण (२) । प्रथमा जस् । अनेन वा क्लीबत्वम् । 'जस्-शसोलुंक् (३।४) जस्लुक् । 'जस्-शस इँ - इं०' (३।२६) जस्० → इं० -पूर्वस्य च दीर्घः । 'जस्-शस्-ङसि०' (३।१२) दीर्घः गुणाइं गुणा ।
[एगे लहुअसहावा.....] १. एक्के लहुअ-सहावा गुणेहिँ लहिउं महंति धण-रिद्धि । अण्णे विसुद्ध-चरिआ विहवाहि गुणे विमग्गंति ॥
- [ग० व० ८६६] एके लघुकस्वभावा गुणैर्लब्धुमिच्छन्ति धनऋद्धिम् । अन्ये विशुद्धचरिता विभवाद् गुणान् विमृग्यन्ति(न्ते) ॥
| SR No. | 007101 |
| Book Title | Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 442 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |