Page Text
________________
२३०
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ।
स्लुक् खण्णू । पक्षे -स्थाणु । 'स्थाणावहरे' (२७) स्था० → खा० । प्रथमा सि । 'अक्लीबे सौ' (३।१९) दीर्घः - णु० → णू० । 'अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् खाणू।।
[थिण्णं थीणं] स्त्यान । 'ई: स्त्यान-खल्वाटे' (१७४) स्त्या० → स्त्यी० । 'अधो म-न-याम्' (२।७८) य्लुक् - स्ती० । 'स्तस्य थोऽसमस्त-स्तम्बे' (२।४५) स्ती० → थी० । 'नो णः' (१।२२८) नस्य णः । अनेन वा द्वित्वं-ण → पण । 'हुस्वः संयोगे' (१९८४) थी० → थि० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः थिण्णं । पक्षे-स्त्यान । 'ई: स्त्यान - खल्वाटे' (१९७४) स्त्या० → स्त्यी० । 'अधो म-न-याम्' (२।७८) य्लुक्-स्त्यी० → स्ती० । 'स्तस्य थोऽसमस्त०' (२०४५) स्ती० → थी० । 'नो णः' (१२२२८) नस्य णः । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३.२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः थीणं ।
[अम्हक्केरं अम्हकेरं] अस्मदीय । 'पक्ष्म-श्म-ष्म-स्म०' (२७४) स्म० → म्ह० । 'इदमर्थस्य केरः' (२।१४७) ईयस्य केरः । 'क-ग-च-ज०' (१६१७७) दूलुक् । अनेन वा द्वित्वं - के० → के० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३अनुस्वारः अम्हक्केरं । पक्षे-अस्मदीय । द्वित्वं मुक्त्वा शेषं पूर्ववत् । अम्हकेरं ।
[तं च्चेअ तं चेअ] तद्-एव । 'अन्त्यव्य०' (१।११) द्लुक् । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म् । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः तं । 'णइ-चेअ-चिअ-च्च अवधारणे' (२।१८४) एवस्य चेअ० । अनेन वा द्वित्वं - चेअ० → च्चेअ० । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् तं च्चेअ । पक्षे । तद्-एव । द्वित्वं मुक्त्वा शेषं पूर्ववत् । तं चेअ।
[सो च्चिअ सो चिअ] तद्-एव । 'अन्त्यव्य०' (१२११) द्लुक् । 'तदश्च तः सोऽक्लीबे' (३८६) तस्य सः । प्रथमा सि । 'अतः सेझैः' (३।२) सि० → डो० → ओ० सो । 'णइ-चेअ-चिअ०' (२।१८४) एवस्य चिअ० । अनेन वा द्वित्वं - चिअ० → च्चिअ० । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२१७) सिलुप् सो च्चिअ । पक्षे- तद्-एव । द्वित्वं मुक्त्वा शेषं पूर्ववत् । सो चिअ ॥१९॥
शाङ्गै डात् पूर्वोऽत् ॥ ८।२।१०० ॥ शार्ले ङात् पूर्वोऽकारो भवति ॥ सारङ्गं ।। [शाङ्गे डात् पूर्वोऽत्] शाङ्ग सप्तमी ङि । ङ पञ्चमी ङसि । पूर्व प्रथमा सि । अत् प्रथमा सि ।
[सारङ्गं] शार्ङ्ग । 'श-षोः सः' (१२२६०) शस्य सः । अनेन रकार-ङकारयोविश्लेषं कृत्वा ङ पूर्व अ० । 'लोकात्' (१।१।३) सारङ्ग । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः सारङ्गं ॥१००।
क्ष्मा-श्लाघा-रत्नेऽन्त्यव्यञ्जनात् ॥ ८।२।१०१ ॥ एषु 'संयुक्तं यदन्त्यव्यञ्जनं तस्मात् पूर्वोऽकारो भवति ॥ छमा । सलाहा । रयणं ॥ आर्षे-सूक्ष्मेऽपि सुहमं ॥ [क्ष्माश्लाघारत्ने] क्ष्मा च श्लाघा च रत्नं च = क्ष्माश्लाघारत्नम्, तस्मिन् = क्ष्माश्लाघारत्ने । सप्तमी ङि । [अन्त्यव्यञ्जनात्] अन्त्यव्यञ्जन पञ्चमी ङसि ।
[छमा ] आमा । श्-मा इति विश्लेषं कृत्वा अनेन मात् पूर्वं अ० । 'लोकात्' (१।१।३) क्षमा । 'क्षमायां कौ' (२०१८) क्षस्य छः । प्रथमा सि । 'अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् छमा ।
१. H. J. K. M. संयुक्तस्य । २. H. J. L. M. पूर्वोऽद् ।
| SR No. | 007101 |
| Book Title | Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 442 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |