Page Text
________________
१४०
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-ढुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
... [पढमो] प्रथम । प्रथमा सि । 'सर्वत्र ल-व-रामवन्द्रे' (२।७९) लुक् । अनेन थस्य ढः । 'अतः सेझैः' (३।२) सि० → डो० → ओ० पढमो इति जातम् ॥[ १५॥
निशीथ-पृथिव्योर्वा ॥ ८११।२१६ ॥ ' अनयोस्थस्य ढो वा भवति ॥ निसीढो निसीहो । पुढवी पुहवी ॥
[निशीथपृथिव्यो] निशीथश्च पृथिवी च = निशीथपृथिव्यौ, तयोः = निशीथपृथिव्योः । षष्ठी ओस् । वा प्रथमा सि।
[निसीढो निसीहो] निशीथ । 'श-षोः सः' (१।२६०) शी० → सी० । अनेन थस्य ढः । प्रथमा सि । 'अतः से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० निसीढो । पक्षे- निशीथ । 'श-षोः सः' (१२२६०) शी० → सी० । 'ख-घथ-ध-भाम्' (१२१८७) थस्य हः । 'अतः से?:' (३२) सि० → डो० → ओ० निसीहो ।
[पुढवी पुहवी ] पृथिवी । 'पथि-पृथिवी-प्रतिश्रुन्मूषिक-हरिद्रा-बिभीतकेष्वत्' (१९८८) थि० → थ० । 'उदृत्वादौ' (१।१३१) पृ० → पु० । अनेन थस्य ढः । प्रथमा सि । 'अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् पुढवी । पक्षे-पृथिवी । 'पथिपृथिवी-प्रतिश्रुन्मूषिक०' (१८८) थि० → थ० । 'उदृत्वादौ' (१।१३१) पृ० → पु० । 'ख-घ-थ-ध-भाम्' (१।१८७) थस्य हः । प्रथमा सि । 'अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् पुहवी ॥२१६।।
दशन-दष्ट-दग्ध-दोला-दण्ड-दर-दाह-दम्भ-दर्भ-कदन-दोहदे दो वा डः ॥८॥१।२१७ ॥ एषु दस्य डो वा भवति ॥
डसणं दसणं । डट्ठो दह्रो । डड्डो दड्डो । डोला दोला । डण्डो दण्डो । डरो दरो । डाहो दाहो । डम्भो दम्भो । डब्भो दब्भो । कडणं कयणं । डोहलो दोहलो ॥ दरशब्दस्य च भयार्थवृत्तेरेव भवति । अन्यत्र-दरदलिअं॥
[दशनदष्टदग्धदोलादण्डदरदाहदम्भदर्भकदनदोहदे] दशनं च दष्टश्च दग्धश्च दोला च दण्डश्च दरश्च दाहश्च दम्भश्च दर्भश्च कदनं च दोहदश्च = दशनदष्टदग्धदोलादण्डदरदाहदम्भदर्भकदनदोहदम्, तस्मिन् = दशनदष्टदग्धदोलादण्डदरदाहदम्भदर्भकदनदोहदे । सप्तमी ङि ।
[दो वा डः] द् षष्ठी ङस् । वा प्रथमा सि । ड प्रथमा सि ।
[डसणं दसणं] दशन (२) । अनेन वा दस्य डः । 'श-षोः सः' (१।२६०) श० → स० । 'नो णः' (१।२२८) न० → ण । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः डसणं दसणं ।
[डयो दद्यो] दष्ट (२) । अनेन वा दस्य डः । 'शक्त-मुक्त-दष्ट-रुग्ण-मृदुत्वे को वा' (२।२) ष्टस्य कः । 'अनादौ०' (२२८९) कस्य द्वित्वम् । प्रथमा सि । 'अतः सेझैः' (३।२) सि० → डो० → ओ० डक्को डट्ठो । पक्षे-दष्ट । 'ष्टस्याऽनु०' (२।३४) ष्टस्य ठः । 'अनादौ०' (२१८९) ठस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वठस्य टः । प्रथमा सि । 'अतः से?:' (३२) सि० → डो० → ओ० दट्टो ।।
[डड्डो दड्डो] दग्ध (२) । अनेन वा दस्य डः । 'दग्ध-विदग्ध-वृद्धि-वृद्धे ढः' (२०४०) ग्धस्य ढः । 'अनादौ०' (२।८९) ढस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वढस्य डः । प्रथमा सि । 'अतः सेझैः' (३।२) सि० → डो० → ओ० डड्डो दड्डो ।
[डोला दोला] दोला (२) । अनेन विकल्पेन दस्य डः । प्रथमा सि । 'अन्त्य०' (१२११) स्लुक् डोला दोला।
| SR No. | 007101 |
| Book Title | Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 442 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |