________________
મારા અનુભવો
માત-પિતાના આશીર્વાદથી કરમચંદભાઇના ગૃહસંસારની વાડી ખીલતી ગઈ. તેઓનું ઘર અગીયાર સંતાનો થી ભરાઈ ગયું. બધા સંતાનોએ જન્મતાવેંત બંન્ને માતાઓનો “સમાન પ્રેમ’ અનુભવ્યો. ગુલાબબેન બાળઉછેરમાં ખૂબ વ્યસ્ત રહેતા ત્યારે માણેકબેનને બાળકોની સાથે રહેવાનો અને તેનો ઉછેર કરવાનો સમય સારી પેઠે મળતો. વહેલી સવારના તેઓ બાળકોને “જાગ મુઝ વાલા બાળ” ની કવિતા ગાઇને ઉઠાડતાં. રાતના બાળવાર્તાના રસમાં ડૂબાડી સુવરાવી દેતાં. બાળકો આવા સંસ્કાર અને સ્નેહ વચ્ચે મોટા થઈ રહ્યા હતા.
બન્ને ભાઇઓનો બહોળો પરિવાર સાથે જ રહેતો હતો. મોટાભાઈના સાત સંતાનો અને કરમચંદભાઈના અગીયાર ! આમ, બાળકોની ફોજનું ઘરમાં રાજ હતું. રાતના વડીલો અને બાળકો ભેગા થઇને ખૂબ મોજ મસ્તી માણતાં. એકબીજાની મશ્કરી કરવામાં અને ચીડવવામાં તેઓને ખૂબ આનંદ આવતો. તેમાં પણ વધુ આનંદ બાળકોને માણેકબાને ચીડવવામાં આવતો. કરમચંદભાઈનો મોટો દીકરા પ્રાણજીવન ઠાવકાઇથી માણેકબાને પૂછતો, “મોટી માં પાડોશમાં રહેતા મેનાબેન કેવા સારા છે. તમારું કેટલું બધું માન રાખે છે, તોયે તમોને કેમ તેમની સાથે ફાવતું નથી.” હાજરજવાબી માણેકબા પણ કાંઈ ઓછા ઉતરે એવા નહોતા. પ્રાણજીવનને લહેકાથી જવાબ આપતા તેઓ કહેતા કે “બહુ ડાહ્યો થા મા, મેનાબેન કેટલાં પાણીમાં છે એ મને ખબર છે, પોતાને બહુ સમજે છે, પણ તેનામાં હીંગનોય સાર નથી.”
પ૪
