Page Text
________________
૪૬
તત્વાર્થસૂત્રના
માછલાની વિવક્ષા કરવામાં આવે છે તે રીતે વિગ્રહગતિમાં કાણું કાયયેગ કહેવામાં આવે છે. અન્યથા બે અગર ત્રણ વિગ્રહવાળી ગતિમાં આદિ અને અંત ના સમયમાં પણ કાણુયાગની પ્રાપ્તિ થતિ પરંતુ એ વિગ્રહવાળી ગતિમાં મધ્યમ સમયમાં અથવા ત્રણ વિગ્રહવાળી ગતિમાં એ મધ્યના સમયેામાં જ કાણુ કાયયેાગ માનવામાં આવે છે.
શકાઃ—એમ માની લઈ યે તેા પણ તાત્પ તે એ નિકળયુ` કે વિગ્રહગતિવાળા જીવ કાણું કાયયોગ દ્વારા જ ભવાન્તરમાં સંક્રમણ કરે છે તે પછીવિગ્રહગતિમાં નિરૂપભાગતાનું પ્રતિપાદન કેમ કરવામાં આવ્યું. ? ભવાન્તરમાં સંક્રમણ કરવું' એ ઉપભાગ જ છે.
સમાધાનઃ—અહી` ઉપભાગના જે નિષેધ કરવામાં આવ્યા છે તે સુખ અને દુઃખના વિશિષ્ટ ઉપભાગના, કર્મબન્ધનો અનુભવ અને નિરાના નિષેધ કરવામાં આવેલ છે. ચેાથારૂપ કામ`યેગનો નિષેધ કરવામાં આવ્યા નથી.
-
શકા — એવું માનવામાં પણ આગમની વિરૂદ્ધ ગણાય કારણકે આગમમાં પ્રશ્ન કરવામાં આવે છે કે—ભગવન્ ! આ જીવ જ્યાંસુધી હાલતા ડોલતા, ગમન સ્પન્દન કરે છે ત્યાંસુધી તે જ્ઞાનાવરણીય અને....અન્તરાય કર્મના અધ કરે છે ?આના જવાબ આપવામાં અવ્યા છે કે હા, ગૌતમ ! જ્યાંસુધી જીવ હાલતા, ડોલતા ગમન અગર સ્પન્દન કરે છે ત્યાંસુધી તે જ્ઞાનાવરણીયથી અન્તરાય કર્મોના બંધ કરે છે. ઉકત કથનમાં આ સૂત્રમાં મુશ્કેલી આવે છે કામણચેાગના સમય ચલન હોય તેા પછી બન્ધ વગેરે રૂપ ઉપભાગના નિષેધ કેમ કરવામાં આવ્યે છે ?
સમાધાનઃ---ભવસ્થ જીવની અપેક્ષાથી જ ભગવાને ઉકત સૂત્રમાં પ્રણયન કર્યુ છે કારણકે ભવસ્થ અવસ્થામાં જ જ્ઞાનાવરણ વગેરે કર્માના આશ્રવ થાય છે આના ઉપરાંત એ સમય એટલેા તા અલ્પકાળ છે કે તેમાં ઉપભાગ વગેરેના સબધ થઈ શકે છે.
અથવા—કાયયેાગ નિમિત્તક બન્ધના સમય હેાવા છતાં પણ અહીં તેની વિવક્ષા કરવામાં આવી નથી એટલે આ કારણે કોઈ દોષ નથી આ રીતે કહેવાનું એ છે કે વિગ્રહગતિ કાર્માંણુકાયયેગવાળી જ હાય છે ! ૨૫ ૫
સિદ્ધમ્સ વિશūk'
સૂત્રા —સિદ્ધજીવની અવિગ્રહ ગતિ હૈાય છે ! ૨૬ ૫
તત્વાથ દીપિકા-પહેલા કહેવામાં આવ્યું છે કે સાધારણ તથા ભવાન્તરમાં જતી વખતે જીવાની ગતિ વિગ્રહવતી હાય છે. હવે સિદ્ધિ-મુક્તિમાં ગમન કરવાવાળા સિદ્ધ પુરુષની ગતિ કેવી હાય છે ? એ દર્શાવવા માટે કહીએ છીએ
સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરનારા-મેાક્ષગામી-પુરુષની ગતિ-અવક્રુ-સીધી હાય છે. તે વિગ્રહવાળી હાતી નથી એવી રીતે સિદ્ધ થનારા જીવની એકાન્ત રૂપથી વિગ્રહ રહિત ગત્તિ જ હાય છે. સિદ્ધ થનારા સિવાયના બીજા જીવાની સવિગ્રહ અને અવિગ્રહબ'ને પ્રકારની ગતિ હાય છે. વિગ્રહના અર્થ છે વ્યાઘાત અગર કુટિલતા અથવા વક્રતા. આ જેમાં ન હાય તે ગતિ અવિગ્રહા કહેવાય છે. સિદ્ધજીવની આવી અવિગ્રહાગતિ હાય છે. અવિગ્રહા ગતિ એક સમયની હાય છે જ્યારે સવિગ્રહા ગતિ એ અથવા ત્રણ સમયની હાય છે એ પ્રથમ કહેવાઈ ગયું છે. ॥ ૨૬ ॥
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૧
૪૬
| SR No. | 006485 |
| Book Title | Tattvartha Part 01 Sthanakvasi Gujarati |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, & Canon |
| File Size | 20 MB |