________________
સુપ્રતિતપણે બન્ને જેને સમજાય છે સ્વરૂ૫ ચેતન નિજ જડ છે સંબંધ માત્ર; અથવા તે ગેય પણ પરદ્રવ્યમાંય છે. એ અનુભવને પ્રકાશ ઉલ્લાસિત થયો જડથી ઉદાસી તેને આત્મવૃત્તિ થાય છે. કાયાની વિચારી માયા, સ્વરૂપે માયા એવા,
નિગ્રન્થનો પંથ ભવ અંતનો ઉપાય છે. ઉપર પ્રમાણેની અંતરધારા વાયુભતિની મભૂમિકા ઉપર ઉડી આવતાં, આનંદથી તેનું હૈયું ફૂલાવા લાગ્યું. તેણે સમય માત્રને પ્રમાદ નહિ કરતાં ભગવાનની પાસે પાંચસો શિષ્યો સાથે દીક્ષા ગ્રહણ્ કરી.
કેટિ વર્ષનું સ્વપ્ન પણ, જાગૃત થતાં સમાય;
તેમ વિભાવ અનાદિ, જ્ઞાન થતાં દૂર થાય.” આ પ્રમાણે વાયુભૂતિ જાગૃત થતાં સ્વાનુભવ કરવા તરફ વળ્યા અને પિતાની આત્મ-પરિણતિને પિતાનામાં વાળવા દઢીભૂત બન્યું. (સૂ૦૧૦૮)
વ્યક્ત નામક બ્રાહ્મણ કા પંચભૂત કે અસ્તિત્વ વિષયક સંશય કા નિવારણ ઔર ઉનકી દીક્ષા ગ્રહણ કા વર્ણન
મૂળ અર્થ–“તy ઇત્યાદિ. ત્યારબાદ વ્યક્ત નામના ચોથા બ્રાહ્મણે વિચાર કર્યો કે આ ખુદ ત્રણ વેદ
મજ સગાસહોદરે પોતપોતાના સંશાનું નિવારણ કરી દીક્ષિત થયા ! આ ઉપરથી માલુમ પડે છે કે તે કંઈ અલૌકિક પુરુષ છે ! હું પણ તેમની પાસે જાઉં ! કદાચ તે મારી શંકાને નિવારશે તે હું પણ તેમની પાસે દીક્ષા-પર્યાય ધારણ કરીશ. આમ વિચારી તે પણ પાંચસે શિષ્યો સાથે પ્રભુ પાસે પહોંચી ગયો.
પ્રભુએ તેના નામ અને સંશયનો ઉલ્લેખ કરી કહ્યું કે “હે વ્યક્ત ! તારા મનમાં એ સંશય છે કે પૃથિવી આદિ પાંચ ભતો હશે કે નહિ ? અને જે હોય તે પણ જળ-ચંદ્ર સમાન મિથ્યા છે, તેમજ આ સમસ્ત જગત શ, રૂપ છે. વેદમાં પણ કહ્યું છે કે –“નોપમ વૈ સંવરમ્ ” તમામ સ્વમવતું છે. આ બધી બાબતમાં તેને શંકા ઉડી છે તે વાત ઠીક છે ને ? વ્યક્ત જવાબ વાળ્યું કે “હા, તેમજ છે, મને ઉપરની વાતોમાં ગાઢ શંકાઓ વતે છે. ભગવાને તેના મનનું સમાધાન કરવા કહ્યું કે “આ તારી માન્યતા ભૂલ ભરેલી છે. જે તારા કહેવા મુજબ આ બધુ ત્રણે લોકમાં દેખાતા નગર આદિ તેમજ અન્ય પદાર્થો સ્વમવત્ છે; તે તે નજરેનજર કેમ દેખાય છે?
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
૧૧૬
