________________
ભગવાન ધ્યાનમાં આરૂઢ થયા હતા. આ ધ્યાન શ્રેષ્ઠ ભૂમિકાનું હતું આ શ્રેષ્ઠ ભૂમિકા શુક્લ ધ્યાન કહે છે. આ શુકલ ધ્યાનના ચાર પ્રકાર છે. (૧) પૃથકત્વ વિતક સુવિચાર (૨) એકત્વ વિતર્ક અવિચાર (૩) સૂમકિયા અપ્રતિપાતિ (૪) સમૃછિન્ન ક્રિયા અનિવર્તિ શકલ ધ્યાનનો પહેલો પાયો થકત્વ એકત્વ સવિચાર છે, જેમાં તમામ આત્મિક ભાવને પૃથફ પૃથક્ કરી તેના પર સંપૂર્ણ વિર કરતાં કરતાં તમામ ભાવને એકરૂપ બનાવી, આત્મ પરિણતિમાં સ્થિર કરે છે બીજા “શુકલ ધ્યાનના પાયા રૂપે 'એકત્વ પૃથકત્વ અવિચારની શ્રેણી પર જીવ ચડે છે. આ શ્રેણીમાં જગતના સર્વ પદાર્થોની સામદાયિક અંતર અવસ્થાઓ અને તેની પરિણતિઓને જુદી જુદી કરી, તે સર્વ ઉપર સૂક્ષમ ભાવે વિચાર કરે છે અને તેમના વર્ણ—ગંધ-રસ–સ્પર્શ આદિને આત્મ પરિણતિ અને આત્મ શક્તિથી ભિન્ન
કેવલોત્પત્તિ કા વર્ણન
કરી, કેવળ આતમ અવલંબને જીવ સ્થિર થાય છે. આ ક્રિયાઓ પહેલા અને બીજા શુકલધ્યાનના પાયા ઉપર થાય છે. આ બીજા પાયાના અંત સમયે, અને ત્રીજા પાયાના પહેલા સમયે, નિર્વાણુના કારણભૂત, સમસ્ત અંશથી યુક્ત, અવ્યાહત અને આઘાત રહિત, નિરાવરણવાળું અનંત વસ્તુઓના સૂક્ષ્મ પર્યાય અને તેની રૂપાંતર અવસ્થાઓને જાણવાવાળું, અનુત્તર કેવળ જ્ઞાન-કેવલદર્શન, ભગવાનને પ્રાપ્ત થયું. આ પ્રાપ્ત થતાં અશોકવૃક્ષ આદિ આઠ મહા પ્રતિહાર્યો યોગ્ય ભગવાન થયા. રાગ-દ્વેષનો ક્ષય કરવાવાળા “જિન” થયા કેવલજ્ઞાન સંપન્ન, સર્વ પદાર્થોના જ્ઞાતા અને દ્રષ્ટા થયા. સર્વજગતવાસી જતુ જીવોની સકલ અવસ્થાઓ અને તેના રુપાંતરેને ભગવાન જાણુવા-દેખવાવાળા થયા. તેમજ જડ પર્યાયના સૂક્ષ્મ ભાવને પણ જાણવા–દેખવાવાળા થયા. પિતાને જ્ઞાનગુણ અને નિજાનંદી સ્વભાવ, જે અનંતાકાલથી અપ્રગટ હતાં. તે પ્રગટ થયે. આને લીધે અનંત સુખ જે ઢંકાઈ રહેલું હતું તે બહાર આવ્યું; પિતાની દૃષ્ટિ અનંતકાળથી પર પદાર્થરૂપે પરિણમી રહી હતી તે “સ્વ” તરફ વળી ત્યાં સ્થિર થઈ શુદ્ધાશુદ્ધ પર્યાયને પિંડ ગણાતે આત્મા, સમસ્ત પર્યાને શુદ્ધ નિરાવલંબી અને નિજગુણ યુક્ત બનાવી, પિતામાં સમાઈ ગયે. “સમજીને સમાઈ જવું એ અવ્યક્ત “ભાવ” જે દીક્ષા પર્યાય વખતે ભગવાનને પ્રગટ થયો હતો, તે ભાવે વ્યક્તરૂપ ધારણ કર્યું. સર્વ પર્યાયે અને ભાવ, નિજાનંદમાં આવી જવાથી તે સર્વ કેવળ જ્ઞાન સ્વરૂપે પરિણમવા લાગ્યા અને આ પર્યાય સ્થિર અને એકરૂપ થતાં આત્મા અખંડ બની, કેવળ એકરૂપ સંપૂર્ણ જ્ઞાનમય થયો જે જ્ઞાન અને આનંદ તેને નિજ સ્વભાવ છે. (સૂ૦-૧૦૦)
શ્રી કલ્પ સૂત્રઃ ૦૨
