________________
ધન ઔર સ્ત્રી આદિમેં વૃદ્ધ રહને વાલે કે રોગાવસ્થા પ્રાપ્ત હોને પર પશ્ચાતાપ કા વર્ણન
‘‘ તો પુટ્ટો’’ઈત્યાદિ.
-
અન્નયા —તકો-તતઃ આઠ પ્રકારનાં કમરૂપી મેલના સંચય કર્યાં પછી અથવા આરંભ આદિથી ઉપાર્જીત ક રૂપ કારણથી થવાવાળા બોળ-ભાતન આશુ પ્રાણા પહારક શૂલ વિસૂચિકા આદિ રોગથી પુટ્ટો US: ઘેરાઈ ને fનહોળો—હાસઃ પછી દુઃખી થનાર તથા અવાળો માળુપેન્દ્િ-ગામનઃમાંનુપ્રક્ષી પેાતાનાથી કરાયેલા હિંસાદિક કર્માનું ચિંતવન કરવાવાળા એવા ખાલજીવ પોસવમીત્રો-પોય પ્રમીતઃ પરલેાકના અત્યંત ભય પામીને એ પતિ-૧૬-પતિયંતે ભયને કારણે મહારથી અને અંદર ખાનેથી દુ:ખી થયા કરે છે. જે વિષયાસક્ત જીવ હોય છે તેને મરણકાળે ખૂબ પશ્ચાત્તાપ થયા કરે છે. ભાવા—જે માલજીવ છે તે જ્યારે આઠ પ્રકારનાં કર્મોના સયમના ઉદયથી અનેક પ્રકારના આતંક-શૂળ વિસૂચિકા આદિ રાગેાથી ઘેરાઈને દુઃખ ભાગવે છે ત્યારે તેને એ ઘડીએ બીચારા આવે છે કે અહા, મેં પહેલાં જે હિં'સાદિક ઘણાં કર્મો કર્યાં છે તેના જ આ વિપાક છે. મારાં જ કરેલા અશુભ કર્મોના પરીપાકથી જ્યારે અહિયાં જ દુઃખી થઈ રહ્યો છું અને કાઈ અચાવી શકતું નથી. તા પરલેાકમાં જ્યારે આ કર્મોનાં ફળ ભાગવવાનાં આવશે ત્યારે કયા મારા સગલે મને શાંતિ પમાડવા આવશે ? આ રીતે જ્યારે મરણ કાળ સમીપ આવે છે ત્યારે પાતાનાં કુકમાં તેને યાદ આવે છે અને કર્માંનુ પરીણામ જે ભાગવવુ' પડવાનુ છે તેને યાદ કરી કરીને મરણુ સમયે તે આત્મા ઘણા જ દુઃખી થાય છે, કહ્યું પણ છે~~~
भवित्रीं भूतानां परिणतिमनालोच्य नियतां, पुरा यत् किंचिद् विहितमशुभं यौवनमदात् । पुनः प्रत्यासन्ने महति परलोके कगमने, तदेवैकं पुसां व्यथयति जराजीर्णवपुषाम् ॥ १ ॥
“ વિદાયની એ અંતિમ પળેામાં તે વિચારતા રહે છે કે, મે યૌવાનના મદમાં આવીને મારા ભવિષ્યના કાંઈ પણ વિચાર ન કર્યાં, હવે આ મૃત્યુની વેળા નજીક આવી ગઈ છે આ વખતે એ પાપનું શેાધન થવું ઘણું જ મુશ્કેલ કામ છે. વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે ઈન્દ્રિયા પણ શિથિલ બની રહી છે, શરીર પણ જીણું શીણુ થઇ રહ્યું છે. આવી અવસ્થામાં હવે હું શું કરૂં ? મેં ભયંકર એવી ભૂલ કરી છે કે એ વખતે કાંઈપણ વિચાર કર્યાં નહીં. પેાતાના જીવનને સુંદર અને સફળ બનાવવાની કોઈપણુ ચેષ્ટા ન કરી. । ૧૧ ।
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
૫૮
