________________
કેવે પ્રકારે ખાલે? તે હવે કહે છે- અથવા ઇત્યાદિ.
આ આંબે આદિ વ્રુક્ષા ફળાના ભાર સહેવામાં અસમ છે. ફળના ખેાજાથી તૂટી પડે છે, એમાં ઘણાં ફળ લાગેલાં છે, એ ફળી ચૂકયાં છે, ફળ લાગવાથી સુંદર અની ગયા છે, અર્થાત્ ખાલ્યાવસ્થાવાળાં (કાચાંકાચાં) ઘણા ફળેથી એ સુંદર થઇ ગયાં છે, તથા ખીજ ન પડવાને કારણે કામળ ફળવળાં છે એ પ્રકારે ભાષણ કરે. (૩૩)
હવે શાલી આદિના વિષયમાં નિષિદ્ધ ભાષા કહે છે. તહેૌપદીમો ઇત્યાદિ. એ પ્રકારે આ ડાંગર, ઘઉં આદિ પાકી ગયાં છે, આ કુણી ચાળાની સીંગા લીલી ઇં-કામળ છે, તાડવા ચેગ્ય છે, કડાઇમાં નાંખીને ઘી વધારીને યા વધાર્યાં અગ્નિમાં ભૂજવા યાછે, ચીવડે ખનાવીને ખાવા યોગ્ય છે, અથવા ઓળા બનાવીને ખાવા ચેગ્ય છે, એવું ભાષણ ન કરે. એમ વ્હેવાથી જો તેને કોઈ કાપી લે તા સાધુને ચારિત્રની વિરાધનાનેા દોષ લાગે, તથા ભાવમલિનતા આદિ દેષ ઉત્પન્ન થાય. (૩૪) શાલિ આફ્રિના વિષયમાં કેવી રીતે ખેલે ? તે કહે છે-ઢા॰ ઇત્યાદિ.
આશાલિ આદ્ધિ અકુરિત થઈ ગયાં છે, પાંદડાં દાંડલી આદિ સર્વ અવયવાથી શોભિત છે, અતિવૃષ્ટિ અદ્ધિ ઉપદ્રવ ન હાવાને કારણે સ્થિર છે, સારી પેઠે વધી ગયાં છે, અર્થાત્ ઈડલી-ડાંખતી આદિની વૃદ્ધિથી સમૃદ્ધ છે, મંજરીવાળાં છે, એની મંજરી નિકળી આવી છે, એમાં દાણા એસી ગયા છે, એ પ્રકારે ભાષણ કરે. (૩૫) તહેવ॰ ઇત્યાદિ. એ જ પ્રકારે મરણને નિમિત્તે યા વિવાહ દિ ઉત્સવ
ને નિમિત્તે જમણવાર જાણીને આ કાર્યો કરવા ચેગ્ય છે એમ ન કહે. ચારને જોઇને
6
આ મારવા ચગ્ય છે, ’ નદીને જોઇને ‘આ તીર્થ સ્વરૂપ છે, યા સહેલાઇથી પાર કરી શકાય તેવી છે’ એવું ભાષણ ન કરે. એમ કહેવાથી સાધુને મિથ્યાત્વ તથા આરંભ આદિના દોષ લાગે છે. (૩૬)
તે કેવી રીતે ખેલવું? તે કહે છે—સંર્તિ ઇત્યાદિ.
જમણવારને જોઇને કેવળ એમ કહે કે આ જમણવાર છે. ચારને જોઇને મ્હે કે આ પ્રાણને સંકટમાં નાંખીને સ્વાર્થની સિદ્ધિમાં તત્પર છે. નદીને જોઈને કહે કે એના ઘાટ સમતળ છે અર્થાત્ ઉંચા-નીચા નથી. (૩૭)
નદીના વિષયમાં નહીં ખેલવાની ભાષા કહે છે તો નફેડ ઇત્યાદિ.
એ પ્રકારે જળથી ભરેલી નદી જોઈને આ નદી શરીરદ્વારા પાર કરવા ચેાગ્ય છે, આ નદી ભુજાઓથી પાર કરી શકાય તેમ છે, આ નદીઓ નૌકાથી તરવા લૈગ્ય છે. તથા જળ લાવવાને માટે ઘાટમાં ઉતારવા યેગ્ય છે યા જળની સમીપેથી ઉપર આવવામાં થનારા દુ:ખના અભાવને કારણે એનું પાણી સુખથી પીવા ચાગ્ય છે. એમ ન કહે. (૩૮)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૨
૨૩
