________________
રાવિલેજન છે. અઢી-દ્વીપમાં રાત્રિભોજન કરવું એ ક્ષેત્ર-રાત્રિભેજન છે, કેમકે-અઢી દ્વીપની બહાર દિવસ-રાત્રિને વ્યવહાર નથી. રાત્રે ભોજન કરવું એ કાળની અપેક્ષાએ રાત્રિભોજન છે. રાત્રે ભોજન કરવાની ઈચ્છા કરવી એ ભાવરાત્રિભેજન છે.
રાત્રિભોજનની ચતુર્ભગી આ પ્રમાણે છે – (૧) રાત્રે ગ્રહણ કરીને રાત્રે જ ભેજન કરવું. (૨) રાત્રે ગ્રહણ કરીને દિવસે ભેજન કરવું. (૩) દિવસે ગ્રહણું કરીને રાત્રે ભજન કરવું. (૪) દિવસે ગ્રહણ કરીને (રાતભર રાખીને બીજ) દિવસે ભજન કરવું. ભગવાને નિશીથ-સૂત્રના અગીઆરમા ઉદ્દેશ માં કહ્યું છે–
બજ ભિક્ષુ દિવસમાં અશન-પાન-ખાદ્ય-સ્વાદ્ય ગ્રહણ કરીને બીજે દિવસે ભગવે, બીજાને ભેગવા, અન્ય જોગવનારને ભલે જાણે (સૂ) ૭૩)
જે મા દિવસે અનાદિ લઈને રાત્રે પોતે ભેગવે, બીજાને ભેગવા અને અન્ય હાગવનારને લે જાણે ( ૭)
જે સાધુ રાત્રે અનાદિ લઈને દિવસે ભગવે, ભગવાવે યા ભેગવનારને ભલે જાણ (સ. ૭૫)
શિષ્ય કા મહાવ્રત સ્વીકાર
જે સાધુ રાત્રે અશનાદિ લઈને રાત્રે ભગવે, બીજાને ભેગાવે અન્ય ભેગવનારને ભલે જાણે. (સૂ. ૭૬) તેને ચાતુર્માસિક પ્રાયશ્ચિત્ત લાગે છે.”
એ સર્વ અશનાદિ ચાર પ્રકારના આ હારને રાત્રે નહિ જોગવું, ઇત્યાદિનું વ્યાખ્યાન પહેલાં કરવામાં આવેલું છે. (૧૩) (૬)
હવે માત્ર તેને સવીકાર કરવાવાળે શિષ્ય ઉપસંહાર કરતે છત કહે છે-
હે ભગવન ! હું પાંચ મહાવ્રતને અને છઠા રાત્રિભેજનવિરમણ વ્રતને આત્માને હિતસ્વરૂપ પક્ષને માટે સ્વીકાર કરીને સંયમ-માર્ગમાં વિચરૂં છું. (૧૪)
ઇત્યાદિ
પૃથ્વિકાયાદિ ષટ્કાયયતના કા સ્વરૂપે કથન
ઘતેને યતનાપૂર્વક સ્વીકાર કરવામાં આવે ત્યારે તે સફળ થાય છે, તેથી યતનાનું કથન કરે છે તે ખિજૂ૦ ઈત્યાદિ. _ ભિક્ષાવૃત્તિથી પ્રસિદ્ધ હોય તે ભિક્ષુ કહેવાય છે. અર્થાત યાચના કરીને આહારાદિ લેવાવાળા ને ભિક્ષુ કહે છે, " સંસ્કૃત વ્યાકરણને અનુસરીને મિક્ષુ શબ્દમાં ૩ પ્રત્યય લાગે છે. તેથી એમ પ્રકટ થાય છે કે ભિક્ષુ એને કહેવું જોઈએ કે જે કોઈ વસ્તુને ભિક્ષા વિના લે નહીં, અર્થાત શિક્ષણશીલ હોય તે ભિક્ષુ કહેવાય છે.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
