________________
(તેજરકાય) તેજસ્કાયને પણ ભગવાને સચેતન કહેલ છે, એ હવે કહે છે;–
તેજસ્કાય સજીવ છે. કારણ કે લાકડાં (ઈધણ) આદિ આહાર આપવાથી તેની વૃદ્ધિ અને ન આપવાથી હાનિ (મંદતા) થાય છે, જેમકે મનુષ્યનું શરીર અર્થાતુ-મનુષ્યનું શરીર આહાર આપવાથી વધે છે અને ન આપવાથી ઘટે છે, તેથી તે સચેતન છે, એજ રીતે તેજ. ૨કાય પણ ઈધણ આપવાથી વધે છે અને ન આપવાથી ઘટે છે. તેથી તે સચેતન છે,
અંગારા આદિની પ્રકાશન-શક્તિ જીવના સંગથી જ ઉત્પન્ન થાય છે. કારણ કે એ દેહસ્થ છે, જે જે દેહસ્થ પ્રકાશ હોય છે તે તે આત્માના સાગના જ નિમિત્તથી હોય છે, જેમકે આગીયાના શરીરને પ્રકાશ આગીયાના શરીરમાં પ્રકાશ ત્યાં સુધી જ રહે છે કે જ્યાં સુધી તેની સાથે આત્માને સંગ રહે છે. એ રીતે અંગારા આદિને પ્રકાશ પણ ત્યાં સુધી જ રહે છે કે કયાં સુધી તેમાં ચેતન રહે છે.
અંગારા આદિને તાપ પણ આત્માના સંગના જ કારણે છે, કેમકે તે શરીરસ્થ છે જેટલા–શરોરસ્થ તાપ હોય છે તે બધા આત્માના નિમિત્તથી જ હોય છે, જેમકે જવરને તાપ આત્મા રહિત શરીર મડદું) માં કાદિ વરને તાપ સાંભળવામાં આવતું નથી કે નથી જોવામાં આવતે, એ રીતે નિતેજસ અંગાશમાં અણુમાત્ર પણ તાપ હોતો નથી. તેથી સિદ્ધ થાય છે કે અંગારા આદિમાં જ્યાં સુધી આત્મા હોય છે ત્યાં સુધી જ તાપ–જનન શક્તિ રહે છે. તેથી તેજસ્કાય સચેતન છે. અનેક-જીવ અને પૃથ-સવ” આદિ શબ્દોની વ્યાખ્યા પહેલાંની જેમ છે.
એ પણ સમજી લેવું જોઈએ કે એજ તેજસ્કાય સચિત્ત છે કે જે શસ્ત્રપરિત ન હોય. તેજસ્કાયનાં શસ્ત્ર આ છે –જેમ છાણુના અગ્નિનું શસ્ત્ર તરણને અગ્નિ છે. એ પ્રકારનો શસ્ત્રપરિણત અગ્નિ ગ્રાહ્ય નથી, કારણ કે તે વ્યવહારથી અશુદ્ધ છે. વળી તેને ગ્રહણ કરવાની ભગવાનની આજ્ઞા પણ નથી. જળ, માટી વગેરે પરકાય-શસ્ત્ર છે. ઉનું પાણી ઉભયકાય-શસ્ત્ર છે.
ખિચડી, ભાત આદિ ઊનું અન્ન. શાકનું ઓસામણ અને ચોખાનું ઓસામણ, આદિ ઊન પાન, તપેલી ઈટ ગરમ રેતી આદિ શસ્ત્રપરિણત અચિત્ત અગ્નિકાય કહેવાય છે. એ બધાં અગ્નિના સંયોગથી નિષ્પન્ન થાય છે. તેથી એમાં અચિત્ત અગ્નિકાય શબ્દની પ્રવૃત્તિ થાય છે. (૩)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
૫૫
