________________
ઉચ્ચારણ મુખવસ્ત્રિકા ખાંધ્યા વિના થઈ શકતું નથી. અને એ સમયે હાથથી મુખવસ્ત્રિકા ધારણ કરવાનું સંભવિત નથી, કારણ કે બેઉ હાથ રજોહરણને ગ્રહણ કરીને કપાળે અડાડવાના હોય છે.
જ્ઞાતાધમ કથાંગ સૂત્રના ચૌક્રમા અધ્યયનમાં કહ્યું છે કે—તવ ન’ ઈત્યાદિ. અર્થાત્— પાટ્ટિલાનાં ઘરમાં સાધ્વીએ ભિક્ષાને માટે ગઈ. તેણે પેાતાના પિતને વશ કરવાને માટે એક સાધ્વીને ચચાગ અને મત્રયાગ આદિ ઉપાય પૂછ્યા. ત્યારે સાધ્વીએ તત્કાળ મેઉં કાને હાથ મૂકીને કહ્યુ—હૈ દેવાનુપ્રિયે ! અમે નિગ્ર થ અવિકા છીએ. તેમજ યાવતુ શુભ્રહ્મચારિણી છીએ. માવી વાત સાંભળવી પણ અમને પતી નથી તેા પછી ઉપદેશ આપવાની તે વાત જ શી ?’
અનુચિત વાત સાંભળતી વખતે લેાકેામાં પણ ઝટપટ હાથથી કાન ઢાંકવામાં આવે એવું જોવામાં આવે છે. એવી હાલતમાં બેઉ હાથથી એ કાન ઢાંકી લેતાં, મુખવસ્ત્રિકા ખાંધ્યાં વિના ઉત્તર આપવા યુક્ત નથી હાતા જો મુખવસ્ત્રિકા બાંધ્યા વિના ઉત્તર આપવામાં આવે તે વાયુકાય આદિ જીવાની વિરાધના અવશ્ય થાય.
સુખવસ્ત્રિકા મયા વિના ષટ્કાયની વિરાધનાના પરિહાર થઇ શક્તા નથી. મુખમાં સૂક્ષ્મ સચિત્ત રજને પ્રવેશ થવાથી પૃથ્વીકાયની વિરાધના થાય છે. (૧) વરસાદ પડતાં સચિત્ત જલકણા અકસ્માત્ મુખમાં જવાથી અથવા માઢામાં ઝાકળ જવાથી અકયની વિરાધના થાય છે (૨) અડુ-તહી' ઉડતી અગ્નિની ચિણગારી કદાચ મુખમાં પેસી જાય તા તેજસ્કાયની હિંસા થાય છે. (૩) મુખમાંથી નીકળતા ગરમ શ્વાસથી બાહ્ય વાયુકાયની વિરાધના થાય છે (૪) જ્યાં અકાય છે ત્યાં વનસ્પતિ કાયપણુ હોય છે' (સલ્થ શરું તથ્ય ) એપ્રમાણથી મુખમાં સચિત્ત જલ પડવાથી વનસ્પતિકાયની પણ વિરાધના થાય છે. (૫) તથા સપાતિમ, વ્યાપી અને સૂક્ષ્મ જીવા પેસી જવાથી ત્રસકાયની પણ વિરાધના થાય છે (૬), મુખવસ્ત્રિકા બાંધવામાં જે સાધુ પ્રમાદી હાય છે તેને ષટ્કાયની વિરાધના અવશ્ય થાય છે કેમકે ભગવાને ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં કહ્યુ છે કે-“પ્રતિલેખન કરતી વખતે જો સાધુ પરસ્પર વાર્તાલાપ કરે, દેશકથા આદિ કથા કરે, પચક્ખાણ કરાવે, પે। તે વાંચે અથવા વંચાવે તેા તે ષટ્કા ચના વિરાધક થાય છે” જો એમ છે તે જે મુખવસ્ત્રિકા માંધ્યા વગર રહે છે તેને પ્રમાદઢોષ અને પ્રમાદજન્ય ષટ્કાયની વિરાધનાના દોષ કેમ નહીં લાગે ? અર્થાત્ અવશ્ય લાગે, મુખવસ્ત્રિકા નહીં ખાંધવામાં આગમેમાં દોષ બતાવ્યા છે તે તે પહેલાં કહી ચુકયા છીએ.
એ પ્રકારે જેમ નાવમાં નાનું છિદ્ર પડવાથી તે ની આદિમાં ડૂબી જવાથી ભારે હાની થાય છે, નાની સરખી હીરા કણીનું ભક્ષણ કરવાથી પ્રાણનો નાશ થાય છે, વીંછી જરા કરડવાથી આખા શરીરમાં ભય'કર થા થાય છે, કાંટા યા તીરની નાની સરખી અણી કેમ
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
८
