________________
છે હું જંબૂ ! અ ંતિમ તીર્થંકર શ્રી ભગવાન્ મહાવીર સ્વામી પાસેથી જેવુ' મે' સાંભળ્યું છે તેવું જ તને કહ્યુ છેઇત્યાદિ પહેલાંની પેઠે સમજી લેવું. (૨૯) ઇતિ ષડૂજીવનિકાયા' નામક ચેાથા અધ્યયનના ગુજરાતીભાષાનુવ દ સમાપ્ત (૪)
પાચવાં અઘ્યયનકી અવતરણિકા
પાંચમુ અધ્યન.
ચોથા અધ્યયનમાં ષડૂજીવનિકાયની રક્ષારૂપ ભિક્ષુના આચાર પ્રતિપાદિત કરવામાં આવ્યેા છે. આ આચારનું પાલન શરીરની સ્થિતિ પર નિર્ભર છે. જેમ ઉંજણ વિના ગાડું ચાલી શકતુ નથી અને કોયલા વિના રેલગાડી ચાલી શકતી નથી. તેમ જઠરાગ્નિના સંતાય રૂપ વ્યાધીની ખાધાને શાન્ત કર્યા વિના શરીરની સ્થિતિ રહી શકતી નથી. તે માટે પાંચમા અધ્યયનમાં વિસ્તારથી એ પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે કે સંયમીએ ક્યારે, કૈાની પાસેથી, કેવી વિધિથી અને કેવા પ્રકારના આહાર ગ્રહણ કરવા જોઇએ ?
અથવા-ચેાથા અધ્યયનમાં મૂળ ગુણાનુ વણુન કરવામાં આવ્યું છે, આ અધ્યયનમાં મૂળ શુષ્ણેાને પુષ્ટ કરનારા ઉત્તર ગુ@ામાંથી પિંડૈષણાનું કથન કરવામાં આવે છે. ‘પિંડ’ શબ્દ શાસ્ત્રીય-ભાષામાં અન્નપાનના નામે ઓળખાય છે, તેની એષણા કરવી એ પિ'ડેષણા કહેવાય છે. એક સ્થાન પર ઘણા પદાર્થાના સમુદાય હાવા એ પેડ' કહેવાય છે, પિંડ એ પ્રકારના હાય છે, (૧) દ્રવ્ય-પિંડ અને (ર) ભાવપિંડ. અશન આદિને દ્રવ્યપિડ કહે છે. કારણ કે તેથી ક્ષુધાને નાશ થાય છે. જ્ઞાનાદિએ પ્રશસ્ત-ભાવપિંડ છે, કારણ કે તે કર્માંના નાશ કરવાવાળુ છે. અપ્રશસ્ત-ભાવપિંડ અસંયમાહિરૂપ છે, એના અહીં અધિકાર નથી.
દ્રવ્યપિડ એ પ્રશસ્ત-ભાવિપડના પાષક છે. કારણ કેતેના વિના પ્રશસ્ત-ભાવપિંડની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી. અર્થાત જ્ઞાનાદિ-રૂપ પ્રશસ્ત-ભાત્રપિંડની આરાધના શરીરની સ્થિ તિને અધીન છે, અને શરીરની સ્થિતિ આહાર વિના હાઈ શક્તી નથી. આહારાદિ દ્રવ્યર્ષિ જ છે તેથી એ સિદ્ધ થયુ કે દ્રવ્યપિંડ પ્રશસ્ત ભાવડિના પાષક છે. દ્રવ્યપિંડ સાવદ્ય પણ હાય છે અને નિરવઘ પણ હાય છે. સંયમીએ તેા નિરવદ્યર્વિંડ જ ગ્રહણ કરવા જોઈએ એટલા માટે દ્રવ્યપિ’ડની એષણાના અધિકાર પ્રાર ભવામાં અવે છે—સંપત્તે મિત્ર હારુક્મિઇત્યાદિ.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
૯૧
