________________
સિંધૂદેવી કો સાધને કા નિરૂપણ
સિન્ધદેવી સાધનાધિકાર કથન 'त एण से दिव्वे चक्करयणे पभासतित्थकुमारस्स' इत्यादि सूत्र-॥१॥
ટકાથે–આ પ્રમાણે તે દિવ્ય ચક્રરત્ન પ્રભાસતીર્થકુમારના વિજયપલક્ષ્યમાં આજિત આઠ દિવસને મહત્સવ સમાપ્ત થઈ ગયે ત્યારે (૩ઘરાજાનો નિર્ણમફ) આયુધ ગૃહશાળામાંથી બહાર નીકળ્યું. (શિશિર્વામિત્તા નાવ ડૂતે વેવ અંતરું લિવૂડ महाणईए दाहिणिल्लेणं कूलेण पुरच्छिमं दिसि सिधु देवो भवणाभिमुहे पयाए याविहोत्था) નીકળીને તે યાવત્ દિવ્ય ત્રુટિત નામક વાઘવિશેષના શબ્દ સન્નિનાદ વડે ગગનતલને સપૂ. રિત કરતું સિધુ મહાનદીના દક્ષિણ કુલથી પસાર થઈને પૂર્વ દિશામાં સિધુ દેવી નાં
ન તરક ચાય. “ પૂર્વ દિશામાં ” આવું જે કથન છે તનું તાપયે આ પ્રમાણે છે કે પશ્ચિમ દિગ્વતી પ્રભાસતીર્થ તરફથી આવતા ભરતચક્રી વૈતાઢ્યગિરિ કુમારદેવને વશ કરવાની ઈચ્છાથી તેના વાસભૂત મૂકુટ તરફ જવા અભિલાષા કરે છે. એથી પહેલાં પૂર્વ દિશા તરફ જ તેનું જવાનું થાય છે. એ દિવિજય ભાગનું જ્ઞાન જ બુદ્વીપના માનચિત્રથી સારી પેઠે થઈ જાય છે. સિધુ દેવીના ઘર તરફ ચકરત્ન ચાલ્યું. આમ જે વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે તે સિધુ દેવીના ભવનનું કથન તે એજ સૂત્રમાં ઉત્તર ભરતાર્ધના મધ્યમ ખંડમાં સિંધ કુંડમાં સિન્ધદ્વીપમાં વર્ણવવામાં આવશે જ તો પછી અહીં તેને સદૂભાવ શા માટે કહ્યો છે ? ઉત્તરમહકિ દેવીઓના ભવને મૂલસ્થાનથી અન્યત્ર પણ હોય છે. એથી આ કથન અડી અયુક્ત નથી. જેમ સૌધર્માદિ ઈન્દ્રોની અમાહીષિઓના વિમાનો સૌધર્માદિ દેવકમાં હોય છે છતાં એ નદીશ્વર દ્વીપમાં અથવા કુંડળ દ્વીપમાં એમની રાજધાનીઓ છે. અથવા એજ સિન્ધદેવીની રાજધાની અસંખ્યાતમાં દ્વીપમાં છે અને સિદ્ધાવર્તન ફટમાં આન પ્રાસાદાવતસક છે. એજ રીતે સિન્ધદ્વીપમાં સિધુ દેવીના ભવનને સદૂભાવ છે છતાં એ એજ સૂત્રના બળથી અન્યત્ર પણ તેની સંભાવના છે એવું જાણવામાં આવે છે. એવું હોય તે જ “તિરબૂ રેવણ મારૂ ઝડૂતરાખંતે” ઈત્યાદિ વક્ષ્યમાણ સૂત્રપાઠ “રંધાવા નિસ ?? અહીં સુધી સંગત થઈ પડશે. નહીં તો તે પણ વિઘટિત થઈ જશે.
(तएणं से भरहे राया तं दिव्वं चक्करयणं सिंधूए महाणईए दाहिणिल्लेणं कूलेणं કુરિઘમ રિષિ ઉરેવીમામદે ઘાયં નાર) જ્યારે ભારત રાજાએ તે દિવ્ય ચકરત્નને સિંધુ મહાનદીના દક્ષિણ તટ ઉપર થઈને પૂર્વ દિશામાં સિધુ દેવીના ભવન તરફ જતું જોયું તે તે (ણિત્તા) જોઈને (તુવર તવ નાવ જેa faધૂપ તેથી મi
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
૧૯૪
