________________
પ્રથમ પ્રાકૃત કા છઠા પ્રાભૃતપ્રાભૃત
શ્ના પ્રાકૃતપ્રાભૂતને પ્રારંભ ટકાર્ય -આ છઠ્ઠા પ્રાભૃતપ્રાભૂતમાં (વયં વિષ૬) આ અર્થાધિકારથી સૂર્ય એક દિવસરાતમાં કેટલાં ક્ષેત્રનું વિકંપન કરે છે? આ વિષયના સંબંધમાં પ્રશ્નાર્થ કરવામાં આવેલ છે તેથી સૂત્રકાર આવિષય સંબંધી પ્રશ્ન સૂત્ર કહે છે. (તાસો રૂએ તે મેળે જાઉંસિ વિરૂત્તા વિરુત્તા સૂરિપ વાર જરરૂ મત્તેતિ વણસા) હે ભગવન્! આપના મતથી એક એક રાત્રિ દિવસમાં સૂર્ય પ્રવિષ્ટ થઈને ગતિ કરે છે તેમ કહેવામાં આવેલ છે? તે કહે. કહેવાને અભિપ્રાય એ છે કે અત્યંત, વિચક્ષણ શિષ્ય, પ્રવચનપ્રવર્તક ગુરૂને વિનમ્ર ભાવથી પ્રશ્ન કરતાં કહે છે કે હે ગુરૂદેવ આપના મતથી સૂર્ય એક એક અહરાત્રમાં એટલે કે દિવસ રાતમાં કેટલા પ્રમાણુવાળા ક્ષેત્રનું વિકપન કરીને એટલે કે પિત પિતાના મંડળમાંથી બહાર નીકળીને અથવા મંડળની અંદર પ્રવેશ કરીને ગતિ કરતા કહેલ છે તે કૃપા કરીને મને કહે.
વિકંપન એટલે પિતાપિતાના મંડળમાંથી બહાર નીકળવું તથા બીજા મંડળમાં પ્રવેશ કર જેમ પાણીમાં એક નૌકાથી બીજી નૌકામાં જતી વખતે બને નૌકાઓનું વિકંપન થાય છે. એમ પરમતવાદીનો મત છે. એવી રીતે આકાશમાં સૂર્યના એક મંડળમાંથી બીજા મંડળમાં જતી વખતે બન્ને મંડળનું વિકમ્પન થાય છે તે પારિભાષિક અર્થાત્ રૂઢ છે. તેથી પ્રશ્ન કર્તા કહે છે કે કેટલા ક્ષેત્રને વિકર્પિત કરીને સૂર્ય ગતિ કરે છે? આ પ્રમાણેના ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્ન કરવાથી આ વિષયમાં પરતીથિકોને મિથ્યાભાવ બતાવવાના ઉદેશથી તેમની માન્યતા રૂપ પ્રતિપત્તિને પહેલાં પ્રગટ કરતા થકા પ્રભુશ્રી કહે છે
(હંજુ રુમrો સત્તા પરિવરીયો guત્તાવો) આ વિષયના સંબંધમાં વક્ષ્યમાણુ અન્ય મતવાદીની સાત પ્રતિપત્તી કહેવામાં આવેલ છે. તે આ પ્રમાણે છે-( ને gaમારંg) એ મતાન્તરના સંબંધમાં કોઈ એક પક્ષાના તીર્થાન્તરીય આ નીચે જણાવવામાં આવેલ પ્રકારથી પિતાના મતનું કથન કહે છે તે આ પ્રમાણે છે-(Traો તો જોયા अद्धदुचत्तालीसं तेसीतिसयभागे जोयणम्स एगमेगेणं राइदिएण विकंपइत्ता सूरिए चार વર) બે જન તથા બેંતાલીસને અર્ધો ભાગ એવં એક એજનના એક ગાશી ભાગ ક્ષેત્રનું એક એક રાત દિવસમાં વિકમ્પન કરતે સૂર્ય પોતાની ગતિ કરે છે, કહેવાનો ભાવ એ છે કે એક અન્યમતવાદીનું કહેવું છે કે-બે જન તથા અર્ધા બે તાલીસ અર્થાત્ સાડી એકતાલી ૪૧ કહેવાને ભાવ એ છે કે એક એજનના એક વ્યાશી ભાગોથી
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞતિ સૂત્રઃ ૧
૫૬
