________________
हु ष
મુહૂર્તમાં જાય છે. અહીંયાં કાપાકપ્રક્રિયા આ પ્રમાણે થાય છે, આ ખીજા મંડળમાં પરિરયનું પરિમાણુ પહેલાં કહેલ યુક્તિ પ્રમાણે ત્રણ લાખ અઢાર હજાર ખસેા સત્તાણુ ચેોજન ૩૧૮૨૯૭ થાય છે. અહીંયાં પણ પહેલાં કહેલ યુક્તિ પ્રમાણે સાઠથી ભાગવાથી ભાગફળ યચાક્ત પ્રકારનુ થઈ જાય છે, આ મંડળમાં મુહૂત ગતિ પરિમાણુ ૩૧૮૨૯૭ ૬=૫૩૦૪ પૃ આ રીતે મુહૂર્ત ગતિનું જે પરિમાણુ કહેલ છે તે સર્વથા સયુક્તિક છે. અહીં'માં પણ દૃષ્ટિપથ પ્રાપ્તતાનું પરિમાણુ કહે છે-(તચા ળ ફ્રાયમ્સમŔH एक्कत्तीसार जोयणसहस्सेहि नवहि य सोलेहिं जोयणसएहिं एगुणतालीसाए सट्टिभागेहि जोयree सहभागं च एगढिहा छेत्ता सट्ठिए चुण्णिया भागे सूरिए चक्खुप्फासं हव्बमागच्छ) ત્યારે આ મનુષ્યલેકમાં રહેલા મનુષ્યાને એકતાલીસ હજાર નવસો સેાળ યાજન તથા એક એક યેાજનના સાઢિયા ઓગણચાલીસ ભાગ તથા સાઠના ભાગને એકસાઠથી છેદીને ૩૧૯૧૬૩૯ ૧૬ સાઠ ચૂર્ણિકા ભાગેાથી સૂર્ય શીઘ્રચક્ષુગાચર થાય છે. કહેવાને ભાવ એ છે કે—સવ બાહ્યમંડળની પછીના અંતરાભિમુખ પછીના બીજા મંડળના સચરણુસમયમાં અહીયાં રહેલા મનુષ્યને (અહીંયા મનુષ્ય શબ્દને એક વચનથી કહેવાનું કારણ મનુષ્ય જાતિને લઇને જાતિવાચક હાવાથી તેમ કહેલ છે.) અર્થાત્ મનુષ્યલેાકમાં રહેલા મનુષ્યને દૃષ્ટિપથ પ્રાપ્તતાનું પરિમાણ ૩૧૯૧૬૩૯ એકત્રીસ હજાર નવસેા સેાળ ચેાજન અને એક ચેાજનના સાયિા એગણચાલીસ ભાગ તથા સાઠના એક ભાગને એકસાઠથી ભાગીને તેની સાથે સાઠે ચૂર્ણિકા ભાગેથી શીઘ્ર દૃષ્ટિગોચર થાય છે. અહીંયાં પણ ગણિતપ્રક્રિયા આ પ્રમાણે થાય છે. આ બીજા મંડળમાં સૂર્ય જ્યારે ગતિ કરે છે. ત્યારે એકસડિયા એ ભાગ વધારે ખાર મુહૂ પ્રમાણના દિવસ હોય છે. અને ૧૨ તેના અર્ધા છે મુહૂત અને એક મુહૂત ને એકડિયે એક ભાગ અધિક આને સમસ્ત રીતે એકસાઠ ભાગ કરવા માટે છએ મુહૂર્તાને એકસઠથી ગુણુવા આ રીતે ગુણવાથી ત્યાં એકસઠ ભાગ વધારે હોવાથી તેને ઉમેરો કરવા. જેમકે-૧૨૬૨૬ =+= આ પ્રમાણે ત્રણસે સડસઠ તથા એકસઢીયેા ભાગ થાય છે. તે પછી સર્વ ખાહ્યમડળના પછીના ખીજા મઢળમાં પૂર્વક્તિ યુક્તિ અનુસાર પરિયનું પરિમાણુ ૩૧૮૨૯૭ ત્રણ લાખ અઢાર હજાર ખસે સત્તાણુ થાય છે, તેને જો ત્રણસો સડસઠથી ગુણવામાં આવે ૩૧૮૨૯૭+૩૬૭=૧૬-૧૪૮ અગ્યાર કરોડ અડસઠ લાખ ચૌદ હજાર નવસે નવ્વાણુ તથા નીચે એકસઠ આવે છે તેને તેથી એકસઠથી ગુણેલ સાઠ ૬૧+૬૦=૩૬૬૦ આનાથી ભાગવામાં આવે તે ૧૧૬૮૧૪ ૯૯૩૬ ૬=૩૧૯૧૬૩૬૯ એકત્રીસ હજાર નવસેા સેાળ પૂરા આવે છે, તથા શેષ ચાવીસસેા એગણચાલીસની નીચે ત્રણ હજાર છસે સાઠ આવે છે. આ સંખ્યાથી કોઈ ચેાજન બનતા નથી તેથી સાઠ ભાગ લાવવા માટે એકસઠથી ભાગવામાં આવે તે ૨૪૩૯ =૩૯૬= . એક ચેાજનના સાયિા એગણચાલીસ ભાગ તથા સાડના
૧
૬૧૬૦
એક ભાગ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧
૧૩૮
