________________
સિદ્ધાળ ચ) હે ભગવન્ ! આ નારકો, તિય ચા, મનુષ્ચા, દેવા અને સિદ્ધોની (પંચતિ અનુવાળાં) પાંચ ગતિયાની અપેક્ષાએ (સમાસે) સ ́ક્ષેપથી (ચરે રેતો) કાણુ કાનાથી (બા વા) અલ્પ છે (દુચા વા) અગર ઘણા છે (તુા વા) અગર તુલ્ય છે (વિસેત્તાાિ વા) અપર વિશેષાધિક છે ? (ોયમાં હે ગૌતમ (સવ્વસ્થોવા) બધાથી એછા (મનુસા) મનુષ્ય છે (નેરા સર્વેઙ્ગ શુળા) નૈયિક અસંખ્યાત ગુણિત છે (લેવા) દેવ (અસંવેઙ્ગ શુળા) અસંખ્યાત ગુણા છે (સિદ્ધા) સિદ્ધ (બાંતનુળા) અનન્ત ગુણા છે (તિણિ નોળિયા અનન્ત ગુળા)તિયંચ અનન્ત ગુણા છે
(एएसिणं भंते नेरइयाणं तिरिक्खजोणियाणं, तिरिक्खजोणिणीणं, मणुસ્વાાં, મનુશ્મીાં, વૈવાળાં, સેવાળ, સિદ્ધાણં ચ) ભગવન્ ! આ નારકે, તિય ચા, તિય ચનિયા, મનુષ્ય, મનુષ્યસ્ત્રિયા, દેવ, દૈવિયા, અને સિદ્ધોની (હ્રદ્યુતિ અનુવાŕ) આઠ ગતિયાની અપેક્ષાએ (સમાસેાં) સંક્ષેપથી (થરે તિો) કેશુ કેાનાથી (સવ્વા વા) અલ્પ છે (યદુવા વા) અગર વધારે છે (તુલા (1) અથવા તુલ્ય છે (વિષેસાદિયા વા) અગર વિશેષાધિક છે ? (શોચમા) હે ગૌતમ (સબ્બલ્યોવાળો) બધાથી અલ્પ (મઘુરસીઓ) માષિયા છે (મનુસ્મા અસંવેન મુળા) મનુષ્ય અસંખ્યાત ગુણા છે (નેચા અમલગ્ન મુળા) નૈયિક અસંખ્યાત ગણા છે (ત્તિવિજ્ઞોનિળીયો) તિ ચાનિયા (સંક્ષેગ્ન શુળો) અસંખ્યાત ગણી છે (લેવા અસંલગ્નનુળા) દેવ અસંખ્યાત ગુણા છે (તેવીત્રો સંવેગ્ન શુળો) દેવિયા સંખ્યાત ગણી છે (સિદ્ધા બનંતનુળા) સિદ્ધ અનન્ત ગણા છે (વાર) બીજી ગતિ દ્રાર સમાપ્ત
ટીકા-પ્રથમ દિશા દ્વારની પ્રરૂપણા કર્યાં પછી હવે બીજા ગતિ રૂપ દ્વારની પ્રરૂપણા કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે—હે ભગવન્ ! આ પૂર્વ કથિત નારકો, તિય 'ચા, મનુષ્યે, વા અને સિદ્ધોની પાંચ ગતિયાની અપેક્ષાએ અર્થાત્ ઉત્પત્તિની અપેક્ષાએ, સક્ષેપથી કેાણ કાનાથી ઓછા વધારે, સરખા કે વિશેષાધિક છે ?
શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપ્યા હૈ ગૌતમ બધાથી ઓછા મનુષ્ય છે. મનુષ્ચાની અપેક્ષાએ નૈરયિક અસખ્યાત ગુણા છે, નૈરિયકાની અપેક્ષાએ દેવ અસંખ્યાત ગણા છે દેવાની અપેક્ષાએ સિદ્ધ અનન્ત ગણા છે અને સિદ્ધોની અપેક્ષાએ તિર્યંચ અનંત ગણા છે. નારક તેમનાથી અસખ્યાત ગણા છે, કેમકે તેઓ એક અંશુલ પ્રમાણ ક્ષેત્રના પ્રદેશોની રાશિના પ્રથમ વમૂલને ખીજા વર્ગમૂળથી ગુણાકાર કરવાથી જે પ્રદેશ રાશિ નિષ્પન્ન થાય છે, તેટલીજ ઘનકૃત લેાકની એક પ્રદેશવાળી શ્રેણિયામાં જેટલા આકાશ પ્રદેશ થાય છે, તેટલા જ નારકેનું પ્રમાણ છે, નારકોની અપેક્ષાએ દેવ અસંખ્યાત ગુણિત છે, કેમકે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
૧૭
