________________
ધાતકીખન્ડ કા એવં કાલોદધિસમુદ્ર કા નિરુપણ
ધાતકી ખંડનું વર્ણન'लवणसमुदं धायइखंडे नाम दीवे'
ટીકાર્થ–લવણ સમુદ્રને ધાતકીખંડ નામને દ્વીપ કે જે ગોળ અને વલયાકાર વાળે છે તે ચારે બાજુથી ઘેરીને રહેલ છે. “
ધારે મતે તીરે િ સમજવાસ સંકિણ વિસમજવાસંતિ' હે ભગવાન આ ધાતકીખંડ નામને દ્વપ શું સમચકવાલ વાળે છે? અથવા વિષમ ચકવાળ વાળે છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી ગૌતમસ્વામીને કહે છે કે-“જોયા ! સમજાઉંટાળાસંાિ નો વિરમારસંહાસંgિ” હે ગૌતમ! આ ધાતકીખંડ નામને દ્વીપ સમચકવાલવાળે છે. વિષમ ચક્રવાલવાળો નથી “ધાવળ મંતે ! હવે વીર્ય પાત્રવિરમેળ દેવદ્ય વહિવેvi guત્તે’ હે ભગવન્! ધાતકીખંડ નામનો દ્વીપ ચક્રવાલ વિષ્કભની અપેક્ષાથી કેટલો છે? અને પરીક્ષેપની અપેક્ષાથી કેવડો છે? 'गोयमा ! चत्तारि जोवणसयसहस्साई णव एगटे जोयणसते किंचिविसेसूणे परिक्खेवेणं guળ ધાતકીખંડદ્વીપ ચક્રવાલ વિઠંભની અપેક્ષાએ ૪ ચાર લાખ જનનો છે. કેમકે જંબુદ્વીપથી લવણસમુદ્રને વિસ્તાર બમણે છે. અને લવણું સમુદ્રથી ધાતકીખંડને બમણે વિસ્તાર છે. તથા પરિક્ષેપની અપેક્ષાથી એ ૪૧ એક્તાવીસ લાખ દસ હજાર નવસે એકસઠ યોજનથી કંઈક ઓછો છે. કહ્યું પણ છે
'एयालीसं लक्खा दस य सहस्साणि जोयणाणं तु
नव य सया एगट्ठा किंच्णे परिरओ तस्स' 'सेणं एगाए पउमवरवेदियाए एगेणं वणसंडेणं सव्वओ समंता संपरिक्खित्ते લોખું વિ વUળો’ આ ધાતકીખંડ ચારે બાજુએ એક વનખંડ અને એક પઘવર વેદિકાથી ઘેરાયેલ છે. એ વનખંડ અને પદ્મવેર વેદિકાનું વર્ણન અહીંયાં પહેલાં જેમ તેમનું વર્ણન કરવામાં આવેલ છે. આ રીતે કરી લેવું. “રીવસમિયા પરિવે” એ બન્નેને પરિક્ષેપ દ્વીપ પ્રમાણની જેમજ છે. “ધારુચરંક્સ મેરે! રીવર શરૂ તારા TUIT” હે ભગવન્ ધાતકીખંડ દ્વિીપના કેટલા દ્વારા કહ્યા છે? “રોચમા ! વત્તરિ તારા પત્તા” હે ગૌતમ! ધાતકીખંડ દ્વીપના ચાર દ્વારે કહે વામાં આવેલ છે. “i ar” જે આ પ્રમાણે છે. “વિના, વેગવંતે, સરે, અનિર' વિજય વૈજ્યન્ત જયન્ત અને અપરાજીત “#દિ જો ! ધાણંew રિવરણ વિના નામં રે ” હે ભગવન ધાતકીખંડ દ્વીપનું વિજય નામનું દ્વાર ક્યાં આવેલ છે? “નોરમા ! ધાયાણંદપુરક્ષ્યિમાંતે' હે ગૌતમ! ધાતકીખંડ
જીવાભિગમસૂત્ર
૧૯૬
