________________
પોષધોપવાસવ્રતાતિચાર કા વર્ણન
દીજાથે-ત્તવાળાંતરે ત્યારે તે પછી શ્રમણોપાસકે પિષધે પવાસ વ્રતના પાંચ અતિચાર જાણવા પરન્તુ સેવવા નહિ. તે આ પ્રમાણે –(૧) અપ્રતિલેખિતદુષ્પતિલેખિત શાસંસ્તાર (૨) અપ્રમાર્જિતદુષ્પમાર્જિત-શય્યાસંસ્તાર, (૩) અપ્રતિલેખિત – દુષ્પતિલેખિત – ઉચ્ચાર – પ્રસવણ – ભૂમિ, (૪) અપ્રમાર્જિતદુપ્રમાર્જિતઉચાર-પ્રસવણ-ભૂમિ, (૫) પિષધપવાસનું સમ્યક અનનુપાલન,
૧ શય્યા સંથારા આદિની પડિલેહણ ન કરવી, યા અસાવધાનીથી પતિલેહણ કરવી એ પ્રથમ અતિચાર છે. (૨) શય્યા સંથારા આદિને ન પૂજવા યા અસાવધાનીથી પૂજવાં એ બીજે અતિચાર છે. ૩ ઉચ્ચાર પ્રસવણ (મલમુત્ર)ની ભૂમિની પડિલેહણા ન કરવી એ ત્રીજે અતિચાર છે. (૪) ઉચ્ચાર-પ્રસવણની ભૂમિને ન પૂંજવી યા અસાવધાનીથી પંજવી એ ચેાથે અતિચાર છે. (પ) શાસ્ત્રોક્તવિધિથી પિષધાપવાસનું સમ્યકરૂપે પાલન ન કરવું અને પિસામાં રહીને, આહાર, શરીરસત્કાર, મથુન આદિ અનેક પ્રકારના વ્યાપારને વિચાર કરે છે પાંચમે અતિચાર છે. ગાથાઓને અર્થ સ્પષ્ટ છે. (૫૫).
અતિથિ સંવિભાગવ્રતાતિચાર કા વર્ણન
રીજા- “રાત રારિ પછી શ્રાવકે અતિથિસંવિભાગ દ્વતના પાંચ અતિચાર જાણવા જોઈએ પરંતુ સેવવા ન જોઈએ. તે આ પ્રમાણે -(૧) સચિત્તનિક્ષેપણ, (૨) સચિત્તવિધાન, (૩) કાલાતિક્રમ, (૪) પરવ્યપદેશ. (૫) મત્સરિતા.
(૧) સચિત્તનિક્ષેપણુ દાન ન દેવાના હેતુથી અચિત્ત વસ્તુઓને સચિત્ત ધાન્ય આદિમ મેળવી દેવી; અથવા અકલ્પનીય વસ્તુઓમાં સચિત્ત વસ્તુઓ મેળવી દેવી એ સચિત્તનિક્ષેપણ છે. તાત્પર્ય એ છે કે “સચિત્ત શાલિ આદિમાં જે અચિત્ત મેળવી દઈશું, યા અચિત્ત અનાદિમાં સચિત્ત શાલિ આદિ મેળવી દઈશું, તે સાધુ તે ગ્રહણ નહિ કરે” એવી ભાવનાએ કરીને સચિત્તમાં અચિત્ત અને અચિત્તમાં સચિત્ત પદાર્થો મેળવી દેવા, એ સચિત્તનિક્ષેપણ અતિચાર છે.
(૨) સચિત્તપિધાન–એજ પ્રમાણે પૂર્વોક્ત ભાવનાથી સચિવ વસ્તુથી અચિત્તને અને અચિત્તથી સચિત્તને ઢાંકી દેવી એ સચિતપિધાન અતિચાર છે.
(ઈકાલતિકમ–અર્થાત સમયનું ઉલંઘ કરવું. “સાધુને સત્કાર પણ થઈ જાય અને આહાર પણ ન દેવે પડે એવી ભાવનાથી સાધુના ભેજનના સમયને ટાળીને ભિક્ષા દેવાને તૈયાર થવું એ કાલાતિક્રમ છે.
(૪) પરવ્યપદેશ–અર્થાત્ બીજાને કહી દેવું ભિક્ષા ન આપવાના હેતુથી “આ આહાર આદિ બીજાને છે–મારે નથી એમ કહેવું, અથવા પિતે સૂઝતે (આહારાદિ વેરાવી શકે તે) હેવા છતાં પણ આહાર દેવા માટે બીજાને કહેવું, એ પરવ્યપદેશ અતિચાર છે.
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૮૧
