________________
વ્રતના આચરણની વિધિ આ પ્રમાણે છે –
મુનિની સમીપે, પૌષધશાળામાં, ઉદ્યાનમાં યા પારકા કે પિતાનાં ઘરમાં અર્થાત્ જ્યાં મનમાં સંક૯પ-વિક૯પ ન ઉઠે અને ચિત્ત સ્થિર રહે, એવા કોઈ પણ એકાન્ત સ્થાનમાં મુકતકદશ થઈને અર્થાત્ ધોતીયાની પાટલી છૂટી કરીને ઉત્તરાસણ (એસ) ઓઢીને પૂજણીથી પૂજેલી ભૂમિમાં બિછાવેલા આસન પર બેસીને, પડિલેહણ કરીને, દેરાસહિત મુખવસ્ત્રિકા મુખ પર બાંધીને, “મેક્કાર મંત્ર બોલીને જે સાધુજી હેય તે તેમને વંદના કરીને અને ન હોય તે શ્રી વર્ધમાન સ્વામીને વંદના કરીને અને તેમની પાસેથી સામાયિકની આજ્ઞા લઈને શ્રાવક, કમે કરીને અપથિક કાર્યોત્સર્ગ પાલન કરે, પછી “લેગસ્સ”ને પાઠ કરે, પછી સાધુજી પાસેથી યા વિદ્વાન શ્રાવક પાસેથી અથવા પિતાના જ મુખવડે “હાનિ મતિના પાઠ દ્વારા બે કરણ ત્રણ ગે કરીને ઈચ્છાનુસાર એક બે ત્રણ આદિ સામાયિક લઈ લે. ત્યારપછી “ ધુ બંને બે વાર પાઠ કરે. પછી શ્રમણ (સાધુ) યા શ્રી મહાવીર સ્વામીને વંદના કરીને, નીચે લખેલી વિધિ પ્રમાણે પાંચસમિતિ ત્રણ ગુપ્તિની આરાધના કરતાં મુનિની પેઠે અપ્રમાદી થઈને વિચરે. અર્થ-સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, ધર્માચર્યા આદિ કરતાં વારંવાર નિર્દોષ સામાયિકમાં રહે.
સામાયિકમાં મન-વચન-કાયા-સંબંધી બત્રીસ દેષ હોય છે તે આ પ્રમાણે–
સામાયિક વ્રત કા વર્ણન
સામાયિકમાં મનના દસ દોષ(૧) વિવેક વિના સામાયિક કરે તે “અવિવેક દેવ (૨) યશકીર્તિને માટે સામાયિક કરે તે શેવાંછા દોષ. (૩) ધનાદિકના લાભની ઈરછાથી સામાયિક કરે તે “લાભવાંછા” દેષ. (૪) ગર્વ–અહંકાર સહિત સામાયિક કરે તે “ગર્વ” દેષ. (૫) રાજાદિકના ભયથી સામાયિક કરે તે “ભય દેષ. (૬) સામાયિકમાં નિયાણું (નિદાન) કરે તે “નિદાન” દેષ. (૭) ફળમાં સંદેહ રાખીને સામાયિક કરે તે “સંશય દેષ. (૮) સામાયિકમાં ક્રોધ, માન, માયા, લેભ કરે તે રેષ” દોષ. (૯) વિનયપૂર્વક સામાયિક ન કરે, તથા સામાયિકમાં દેવ ગુરુ ધર્મને
અવિનય-અશાતના કરે તે “અવિનય” દેષ, (૧૦) બહુમાન-ભક્તિ ભાવપૂર્વક સામાયિક ન કરતાં વેઠ સમજી સામાયિક કરે તે “અબહુમાન” દેષ.
વચનના દસ દેષ– (૧) કુત્સિત વચન બોલે તે “કુવચન દેષ. (૨) વિના વિચાર્યું બોલે તે “સહસાકાર દેષ. (૩) સામાયિકમાં રાગ ઉત્પન્ન કરનારાં સંસારસંબંધી ગીત ખ્યાલ આદિ
ગાણાં ગાય તે “સ્વછંદ દોષ.
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
