________________
પૃથિવ્યદિ જીવો કે પરિણામકા નિરૂપણ
છઠ્ઠા ઉદ્દેશાનો પ્રારંભ હવે છઠા ઉદ્દેશાને પ્રારંભ કરવામાં આવે છે. આ ઉદ્દેશાનું સંક્ષેપથી આ પ્રમાણેનું વિવરણ છે. પાંચમાં ઉદ્દેશમાં પુલના પરિણામનું વિવેચન કરવામાં આવેલ છે. આ છઠ્ઠા ઉદ્દેશામાં પૃથિવ્યાદિ જેના પરિણામનું કથન કરવામાં આવશે આ સંબંધથી આવેલા આ છઠ્ઠા ઉદ્દેશાનું સર્વ પ્રથમ સૂત્ર આ પ્રમાણે છે.-સ્તુવિજ્ઞાણ of મંતે ! રુમીતે રચાવમાd' ઈત્યાદિ
ટીકાઈ–આ સૂત્રથી ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને એવું પૂછયું છે કે“gવી અંતે !” હે ભગવન કેઈક વૃશિવકાયિક જીવ એવો છે કે-“મીરે વળમાણ, સામા સંતરા” જેણે આ રત્નપ્રભા પૃથ્વી અને શર્કરાપ્રભા પૃથ્વીની વચમાં મણ સમુદ્દઘાત કરેલ છે અને “મોનિ મરણ સમુદ્રઘાત કરીને જે મવિણ સોમે બે પુત્રીજાફચત્તાપ કરવાિર” સૌધર્મ વિકમાં તે પ્રવિકાયિકપણાથી ઉત્પન્ન થવા ગ્ય બનેલ છે. તે “R of
!” હે ભગવન એ તે જીવ “ga saafકના વાછા પહેલાં ત્યાં ઉત્પન્ન થઈને પછી આહાર પ્રાગ્ય પુલેને ગ્રહણ કરે છે? અથવા ga o' પહેલા આહાર પ્રાગ્ય અને ગ્રહણ કરીને તે પછી ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે? કહેવાને હેતુ એ છે કે-જે કઈ પૂશ્વિકાયિક એકેન્દ્રિય જીવ કે જે રત્નપ્રભા અને શર્કરામભા પૃથિવીના મધ્ય ભાગમાં પહેલે છે. તે ત્યાંથી મારશુતિક સમુદ્દઘાત કરીને સૌધર્મક૯પમાં પૃવિકાયિક રૂપે ઉપન થવા યોગ્ય થયા હોય તો તે જીવ પહેલાં ત્યાં ઉત્પન્ન થઈને તે પછી આહાર કરશે કે ઉત્પન્ન થયા પહેલાં આહાર કરીને પછી ત્યાં ઉત્પન્ન થશે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-“જોયમા ! gવ વા વવકત્તા
ગૌતમ ! આ વિષયમાં ૧૭ સત્તરમાં શતકના છઠ્ઠા ઉદેશામાં જે પ્રમાણેનું કથન કરવામાં આવ્યું છે, તે પ્રમાણે અને પ્રકારે થાય છે, ત્યાં સત્તરમાં શતકમાં જે કહેવામાં આવેલ છે તેને ભાવ આ પ્રમાણે છે –“પૂર્વ વા ૩ પાત બાદત પૂર્વ વા કાણા પ્રહ કરવા શ્રાદુર ત” તે જીવ પહેલાં ત્યાં ઉત્પન્ન થઈને તે પછી આહાર કરે છે. અથવા પહેલા આહાર ગ્રહ કરીને તે પછી ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે. આ બે પ્રકારે ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રભુને આ પ્રમાણે ઉત્તર સાંભળીને ગૌતમસ્વામીએ ફરીથી પૂછયું કે હે ભગવન આપ એવું શા કારણથી કહે છે કે-પહેલાં તે ત્યાં ઉત્પન્ન થઈ જાય છે અને તે પછી આહા૨ ગ્રહણ કરે છે, તથા પહેલા આહાર ગ્રહણ કરીને પછી પણ ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે હે ગૌતમ પ્રવિકાયિક જીવોના ત્રણ સમુઘાત કહેવામાં આવ્યા છે, તેના નામે આ પ્રમાણે છે. વેદના મુદ્દઘાત ૧ કષાયસમુદ્દઘાત ૨ અને મારણતિક સમુદ્રઘાત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
