________________
રૂપથી પિરણમી શકે છે. ‘નર્ ુવળે પ્રિય થાર્ બ્રિચ નીહ્રદ્ ચ’જો તે ત્રણ પ્રદેશવાળા સ્કંધ એ વઘુ વાળા હાય તેા તે એ વણુ વાળા હાવાના સામાન્ય કથનમાં આ રીતે તે એ વડુ વાળો હાઇ શકે છે.-તેના એક પ્રદેશ કાળા હાઈ શકે છે. અને ખીજા એ પ્રદેશેા કાળા વથી જુદા નીલાદિ વણુ વાળા ઢાઈ શકે છે. અહિયાં ‘ષ્ક્રિય નીઝ ્ ચ' આ પાઠમાં બન્ને પ્રદેશને એક રૂપથી વિવક્ષિત કર્યાં છે. દ્વિક સમૈગમાં જે દસ ભંગેા ત્રણ પ્રદેશી કધના ખતાજ્યા છે, તેજ દસ ભંગામાંથી અહિયાં એક ભંગના ત્રણ ત્રણ ભંગા બીજા થાય છે. એ રીતે અહિયાં દ્વિક સગી કુલ ભગા ૩૦ ત્રીસ અને છે. જે આ પ્રમાણે છે. ‘સિય જાહÇ ચ રિચ નીહદ્ ચ' આ પહેલે 'ગ છે. આ પહેલા ભંગમાં પ્રથમ અંશ કદાચિત્ કાળે! પણ હાઈ શકે છે અને ખીજો અંશ કદાચિત્ નીલ વણુ વાળા પણ હાઇ શકે છે. અહિયાં નીલ પદ કાળાથી બીજુ સકલ રૂપને બતાવવાવાળુ છે. પહેલા ભંગના બીજા અવાન્તર ભંગ ‘સિચદાર ચનીહ ચ’આ પ્રમાણે છે. અને ત્રીજો અવાન્તર ભંગ ‘સિય હાહાય નીહ્રદ્ય' આ પ્રમાણે છે. પહેલા ભંગમાં એ વર્ણવાળા હોવાના કથનમાં પ્રદેશને જે એક રૂપે વિવક્ષિત કર્યાં છે. તેનું કારણ તે રીતના એક પ્રદેશમાં તે બન્નેના અવગાહના હૈાવા વિગેરેની અપેક્ષા એ છે એજ અપેક્ષાથી તે બન્ને પ્રદેશેમાં એકપણાની વિવક્ષા કરવામાં આવી છે. તેથી ‘શિય જાણ્ય સિય નીચ' એવા પહેલા ભંગ બન્યા છે બીજા ભ ́ગમાં પ્રથમ દેશ તેના કાળા વણુ વાળા હાય છે તેમ કહેવામાં આવ્યુ છે અને પહેલા જે એ પ્રદેશે!માં પહેલા ભગમાં તે પ્રકારના એક પ્રદેશમાં અવગાહ હોવા વિગેરે કારણેાની અપેક્ષાએ એકત્વ વિવક્ષિત થયુ છે. હવે એ બન્ને પ્રદેશેશને એ જુદા જુદા પ્રદેશેા માનીને તે તેના બેઉ પ્રદેશેા નીલા વર્ણવાળા પણ હાઈ શકે છે. એમ કહેવામાં આવ્યું છે. આ પ્રમાણેના આ બીજો ભંગ છે. ત્રીજા ભંગમાં તેના બે પ્રદેશે કાળા હાય છે. અને એક પ્રદેશ તેના નીલ વણુ વાળે હોય છે. એમ કહ્યુ છે. આ રીતે પહેલા ભગને પણ ત્રણ ભ’ગા રૂપ વિભાગેામાં અતાવીને હવે સૂત્રકાર ખીજા લગને પશુ ત્રણ ભ'ગ રૂપ વિભાગે માં બતાવે છે. ' सिय कालए य लोहियए य सिय कालर य लोहियगा य सिय कालगाय लोहिय ગાચરૂ, આ ભંગમાં કાળા વધુ સાથે જ લાલ વણુને રાખવામાં આવેલ છે. પહેલા ભંગમાં પહેલા પ્રદેશને કૃષ્ણ વર્ણવાળા અને ખન્ને પ્રદેશમાં એક પણાની વિવક્ષા કરીને તેને એક માનીને લાલ વવાળા કહેવામાં આવેલ છે.૧ બીજા ભંગમાં પહેલા પ્રદેશને કાળા વર્ણવાળા અને સ્વતંત્ર એ પ્રદેશ માનીને તેને લાલ વણુ વાળા બતાવ્યા છે. ત્રીજા લગમાં પહેલા એ પ્રદેશને કાલા વણુવળા અને ત્રીજા પ્રદેશને લાલ વધુ વાળે માનવામાં આવેલ છે.
બીજા બેઉ પ્રદેશાને
આ રીતે આ ત્રણ પ્રદેશવાળા સ્કંધ પાતાના એક પ્રદેશમાં કાળા વણુ વાળા હોય છે. અને બીજા પ્રદેશમાં લાલ વણુ વાળા હોય છે. એવા આ પહેલા ભંગ અને છે. પેાતાના એક પ્રદેશામાં તે કાળા વધુ વાળો હોય છે, અને એ પ્રદેશામાં તે લાલ હોય છે. એ પ્રમાણેના આ ત્રીજે ભંગ છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
૧૭૨