________________
જીવ
જ દીધા છે. ગત્થા નો પાળાાણ વધવા નૈતિ જ્ઞાન નો મિચ્છાલસહે નવલા નૈતિ' તથા કેટલાક પંચેન્દ્રિય જીવા એવા હોય છે કે જે પ્રાણાતિપાત ક્રિયામાં યાવત્ મિથ્યાદન શલ્યમાં તત્પર રહેતા નથી. અર્થાત્ પાણાતિપાત વિગેરે કરતા નથી, કહેવાનું તાત્પય' એ છે કે અસ‘યત જીવા ૧૮ અઢાર પ્રકારના પાપસ્થાનામાં તત્પર રહે છે. અને જે સયત જીવ છે તેઓ તે અઢાર પ્રકારના પાપસ્થાનામાં તત્પર રહેતા નથી. ‘નેત્તિ વિન નીવાળ તે લીવા વાફિન્નત્તિ' àપ્તિ વિñ॰' ઇત્યાદિ તથા જે જીવાની પ્રાણાતિપાત આદિ ક્રિયા તે કરે છે, તે પૈકી કેટલાક જીવેને અમે આના દ્વારા મરાઇએ છીએ અથવા આ અમૈને આ મારવાવાળા છે. એ રીતનુ જ્ઞાન હતુ... નથી. કહેવાના હેતુ એ છે. કે-જે અસની ડાય છે, તે પચેન્દ્રિય હાવા છતાં પણુ વધ્ય અને ઘાતક એ ભૈઃ વિનાના હાય છે, તથા જે સન્ની પ`ચેન્દ્રિય જીવ હાય છે, તેને જ વધ્યું અને ધાતક-મારનારા ભેદ જાણવામાં ડાય એજ વાત નૈäિfqü’ ઇત્યાદિ સૂત્ર દ્વારા બતાવેલ છે. નવાબો સવપ્રો' આ પાઠના હેતુ એ છે કે- જીવે માં અષા જ સ્થાનાથી આવીને જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. ‘જ્ઞાન સટુદ્ધિાનો’ ચાવત્ સર્વાર્થસિદ્ધ સુધીના જીવા પણુ આ પૉંચેન્દ્રિય જવામાં જન્મ લે છે. આ રીતે ચારે ગતિયાવાળા જીવાને તેઓમાં ઉપપાત કહ્યો છે. ફ્િ બન્ને અંતોમુકુત્તું' તેએની સ્થિતિ જઘન્યથી એક 'તમુહૂર્તની હાય છે. ઉજ્જોતેનું સેત્તીનું લાળરોવમા' અને ઉત્કૃષ્ટથી ૩૩ તેત્રીસ સાગરાપમની સ્થિતિ હાય છે. આ તેત્રીસ સાગરાપમની સ્થિતિ સાતમી ભૂમિના નારકાની પેસાથી અથવા સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવાની અપેક્ષાથી કહેલ છે તેમ સમજવુ', ‘ઇ સમુવાચા’ કેવલી સમ્રુદ્ધાતને છેડીને તેમાં છ સમુદ્દાત હાય છે. લા મૂળા સવ્વસ્થ્ય પદ્ધતિ' આ પંચેન્દ્રિય છત્ર મરીને બધે જ ઉત્પન્ન થાય છે.
આ કથનનુ તાત્પર્ય એ છે કે-૫'ચેન્દ્રિય જીવ મરીને સર્વાર્થ સિદ્ધ ઉત્પન્ન થાય છે. તેસં નવા વૈચિાળ' આ કથન શિવાય ખાકીનુ અધુ કથન એ ઇન્દ્રિય જીવાના કથન પ્રમાણે જ છે. તેમ સમજવુ'. સિ' અંતે ! વેિ ચાળનાથ મંત્રિવિયાળ યયરે હિતો લાવ વિષેષાદ્યિા' હે ભગવન્ આ એ ઇન્દ્રિય જીવામાં કાણું કાનાથી યાવત્ વિશેષાધિક છે? અહિયાં પહેલા યાવત્ પદથી ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા અને ચાર ઇંદ્રિયવાળા જીવા ગ્રહણ કરાયા છે. અને ખીજા યાવત્ પદથી અધિક અને મહદ્ધિક એ એ ગ્રહણ કરાયા છે. ગૌતમ સ્વામીના આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-નોયમા !' હું ગૌતમ ! સવથો વા ત્રિયિા' ખધામાં આછા પચેન્દ્રિય જીવ છે અને પ‘ચેન્દ્રિય જીવાની
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
૧૪૯
