________________
રૂપ હાય છે. જો એવું ન હેાત તેા લાકડી અને કુહાડીના સંચાગ થવાથી બીજી ચીજોના પણ એ ટુકડા થઈ જતા હાત.
69
જો આત્મા કર્યાં ન હેાય, તે આપના શાસ્ત્રો દ્વારા જ પ્રતિપાતિ, વનજ્ઞામા નેત“ સ્વર્ગની અભિલાષાવાળાએ યજ્ઞ કરવા જોઇએ “ મા ટ્વિસ્વાસ સૂતાનિ ” કોઈ પણ જીવની હિં'સા ન કરવી જોઈએ” આ વિધિનિષેધ રૂપ વાગ્યેાની સંગતતા જ કેવી રીતે માની શકાય? અને આ આત્માનુ શ્રવણ મનન, અને નિદિધ્યાસન કરવુ' જોઈએ' ઇત્યાદ્રિ મેાક્ષનું પ્રતિપાદન કરનારાં વાકયાને પણ કેવી રીતે સ’ગત ગણી શકાય ? આપ જેને માન્ય ગણા છે એવા મુનૢિ વેદવ્યાસે પણ જત્તાં શાસ્રાવવાત્ આ વેદાન્ત સૂત્રમાં જીવના કર્તૃત્વનું જ પ્રતિપાદન કર્યુ છે. તેને પણ કેવી રીતે સંગત માની શકાય ?
તથા આત્માને જો અકાં માનશે, તે મનુષ્યગતિ, દેવગતિ, નરકગતિ, તિય "ચગતિ અને મેક્ષગતિ, આ પાંચ પ્રકારની ગતિ પણ સભવી શકશે નહી. એવી પરિસ્થિતિમાં સાંખ્યશાસ્ત્રના અનુયાયીઓનું મેક્ષની પ્રાપ્તિ નિમિત્તે સંન્યાસી બનવાનુ અને યાગાદિનુ અનુષ્ઠાન કરવાનું પણ નિરક જ ગણાશે. આત્માને અકર્તા માનવાને કારણે આ પ્રકારની પરિસ્થિતિ ઉત્પન્ન થવાને કારણે આપનું આ કથન પણ નિરર્થક જ બની જશે.
“ જે પચીશ તત્ત્વાના જ્ઞાતા છે, તે ભલે ગમે તે આશ્રમમાં રહેતા હોય કે ચાહે જટા ધારણ કરતા હાય કે ધારણ ન કરતા હાય, ચાહે, શિર મુંડાવતા હોય કે શિખા રાખતા હાય, છતાં પણ એવો જીવ મુક્ત થઇ જાય છે, એ વાતમાં કોઇ સંશયને સ્થાન જ નથી.” આ કથન દ્વારા એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે જો આત્મા કર્તા જ ન હેાય, તે વિધિ, નિષેધ અને મેાક્ષનું પ્રતિપાદન કરનારાં શાસ્ત્રવચના નિક જ બની જાય છે. કોઇ પણ પ્રકારે તેમની સાર્થકતાનું સમાધાન જ કરી શકાય નહી એજ પ્રમાણે દેવ અને મનુષ્ય ભવમાં ગમન અને આગમન પણ સભવી શકે નહી. કારણ કે આત્માં કત્તાં નથી અને સવ્યાપક છે. આકાશ સર્વવ્યાપક છે, તેથી તેનુ ગમન અને આગમન સભવી શકતુ નથી, એજ પ્રમાણે સર્વવ્યાપક આત્માનું પણ દેવગતિ આદિમાં ગમનાગમન સંભવે નહી અને જાતિસ્મરણ આદિ પણ સંભવી શકે નહીં.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
26
