________________
જીવ તે અવ્યયી દ્રવ્ય હાવાથી તેના સદા સદ્ભાવ જ રહેછે, તેના નાશ કદી પણ સંભવી શકતા જ નથી. શ્રુતિના આ પ્રકારના અને સમજ્યા વિના વિપરીત પ્રરૂપણા કરનારા તે અજ્ઞાની લેાકો પાતે તે ભવસાગરમાં ભ્રમણ કર્યાં જ કરે છે, એટલું જ નહીં પણ બીજા લોકોને પણ ભવસાગરમાં ભ્રમણ કરાવે છે. કહ્યું પણ છે કે
“વિદ્યાયામન્તરે વિદ્યમાના: “ ઇત્યાદિ
જે મૂઢ પુરુષા અજ્ઞાની હેાવા છતાં પણ પેાતાને પંડિત અને ધીર માને છે. તેઓ આંધળા દ્વારા દોરી જવાતા આંધળાઓની જેમ પગલે અને પગલે ઠોકર ખાધા કરે છે અને નષ્ટ થઇ જાય છે.
જે મૂઢ લેાકો અજ્ઞાન રૂપી કૂવામા પડેલાં છે, તેઓ પાતે તે પોતાના વિનાશને નાતરે જ છે અને અન્યના પણ વિનાશ કરે છે. જેમ આંધળા વડે દોરાતા આંધળે નષ્ટ થઇ જાય છે, એજ પ્રમાણે અજ્ઞાન લેાકો દ્વારા કુમાગે ઘેરાતા લોકો પણ વિનમ્ર જ થઈ જાય છે. આ શ્રુતિના અથ છે. વળી તજજીવ તીરવાદી એવું કહે છેકે “ ધસી આત્માના અભાવ હાવાથી તેના ગુણાના-ધર્મ અને અધના-પણ અભાવ જ હાય છે, “આ તેમનું કથન પણ અનુચિત જ છે. (ગાથા ૧૨ની ટીકા)પૂર્વોક્ત અનુમાના અને શ્રુતિરૂપ પ્રમાણેા વડે આત્માને સદ્ભાવ તા સિદ્ધ કરવામાં આવ્યે છે. આત્માની સિદ્ધિ થઇ જવાથી તેના ગુણુ રૂપ ધર્મ અને અધર્મની પણ સિદ્ધિ થઇ જાય છે. જો ધર્મ અને અધર્મનું અસ્તિત્વ ન હેાત, તે સંસારની વિચિત્રતા (વિલક્ષણતા) પણ ન હોત, કારણકે આ વિચિત્રતાનું અન્ય કોઇ કારણ દેખાતું નથી. જગતમાં જે વિચિત્રતા પ્રત્યક્ષ રૂપે દેખાય છે, તેના અપલાપ (અસ્વીકાર) કરી શકાય તેમ નથી તેથી જગતની વિચિત્રતાની અન્યથાનુપપત્તિ ને આધારે તે વિચિત્રતાને ઉત્પન્ન કરનાર ધર્મ અને અધર્મના અવશ્ય સ્વીકાર કરવા જ જોઇએ ધર્મ અને અધર્મીના અભાવ હોય તે આ પ્રકારની વિચિત્રતા ઉત્પન્ન જ થઇ શકે નહીં.
જીવના અભાવ સિદ્ધ કરવાને માટે તેમણે અલાતચક્ર (રહે’૮) આદિ અનેક દૃષ્ટાન્તા આપ્યાં છે પરન્તુ તેમને પણ દૃષ્ટાન્તાભાસ રૂપ સારભૂત જ માનવા જોઇએ, કારણ કે ભૂતાથી ભિન્ન એવા, પરલેાક ગામી સારભૂત આત્માની પૂર્વોક્ત યુક્તિઓ દ્વારા સિદ્ધિ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૭૫
