________________
માત્ર પ્રત્યક્ષ જ પ્રમાણુ છે. અનુમાન અને આગમ પ્રમાણુરૂપ નથી, કારણુ કે બાગમ અને અનુમાનને પ્રમાણ માનવાથી અનવસ્થા અને અન્યાન્યાશ્રય દોષના મસંગ ઉપસ્થિતિ થાય છે” રા નીચેના એ શ્લાકો દ્વારા આર્વાકના મતનું ખંડન કરવામાં આવ્યુ છે.
”જો દેહને જ આત્મા માનવામાં આવે, તે દેઢુના નાશ થાય ત્યારે આત્માને પણ નાશ થવાનુ સ્વીકારવું જ પડે. એવું થતુ હાય તા મહાબુદ્ધિમાનેા અને શસ્ત્રોની પ્રવૃતિ જ સંભવી શકતુ નહીં.”॥૩॥
ને એક માત્ર પ્રત્યક્ષને જ પ્રમાણ માનવામાં આવે, તે પિતા દૂરના દેશમાં જાય ત્યારે લોકો રડવા લાગશે, કારણ કે દૂર રહેલા પિતા પ્રિંગાચર નહીં. થવાને કારણે તેમના મચ્છુની આશંકા જ ઊભી થશે.”૧૪!
વેદાન્તિયોં કે એકાત્મવાદકા નિરૂપણ
• વેદાન્તિયાના એકાત્મવાદ’
એક જ આત્માને માનનારા લાકોની માન્યતા સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા પ્રકટ કરી છે. ”જ્ઞા વ”
,,
શબ્દાર્થ ‘નદા યથા’ જેવી રીતે જુવો:-પૃથ્થો સ્તૂપઃ' પૃથ્વીસમૂહોય-જોવ’ એકજ નાનાદ્દેિ ટ્વીસન્-નાના તે અનેક રૂપોમાં દેખાય છે. ‘વ-વર્’ એજ પ્રમાણે ‘મો-દે’ હું જીવાલિને હો-હ્નો જોશ’સમસ્ત લેાક‘વિસ્તૃ-વિજ્ઞા’ આત્મસ્વરૂપ શાળાăિ-નાના’ અનેક રૂપેામાં વીસ-તે’ દેખવામાં આવે છે. શા
જેવી રીતે પૃથ્વી રૂપ સ્તૂપ ( િપડ) એક હાવા છતાં પણ સરિતા. સાગર, પહાડ, નગર ગ્રામ, ઘટ (ઘડા) પટ આદિના ભેદની અપેક્ષાએ અનેક રૂપાવાળા દેખાય છે, એજ પ્રમાણે ” હે લોકો ! આ જડ ચેતન રૂપ સંપૂર્ણ લોક જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા જ છે. આત્મા જ પૃથ્વી આઢિભૂતાના આકારે દૃષ્ટિગોચર થાય છે આત્મા સિવાયના અન્ય કોઈ પદાર્થ નથી. —ટીકા –
દ્રષ્ટાન્તની મદદથી અર્થ સ્પષ્ટ થઇ જાય છે. તેથી અહીં સૌથી પહેલાં દ્રષ્ટાન્ત જ આપવામાં આવેલ છે--જેમ એક જ પૃથ્વી રૂપ સ્તૂપ અર્થાત્ પૃથ્વીના સ્તૂપ એટલે કે પૃથ્વીના સમુદાય રૂપ પિંડ અનેક રૂપે દેખાય છે, એટલે કે મૂળમાં તેા પૃથ્વી એક હાવા છતાં પણ જળ, સમુદ્ર, પર્વત, નગર, ઘટ, પટ આદિ વિવિધ રૂપે રહેલા હેાવાને કારણે વિવિધ રૂપે દેખાય છે, છતાં પણ તે બધામાં પૃથ્વીતત્ત્વની વ્યાપ્તિ તા રહેલી જ હાય છે, —તેના સ્વરૂપમાં તા ભૈદ પડતા નથી, એજ પ્રકારે હું લા ! આ અચેતન (જડ) અને
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૬૦
