________________
થવુ જોઈએ આકરામાં આકરા તપ કરવા જોઈએ. તેણે ઈન્દ્રિયને પિતાને વશ રાખવી જોઈએ. આ પ્રકારે સાધુએ જ્યાં સુધી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય ત્યાં સુધી ધર્મનું સેવન કરવું જોઈએ. કારણ કે આત્મહિતની પ્રાપ્તિ ઘણી જ મુશ્કેલીથી થાય છે, અને સઘળા પ્રાણીઓને માટે સર્વોત્તમ સુખસ્વરૂપ મોક્ષ જ આત્મહિત રૂપ છે. તેની પ્રાપ્તિ કષ્ટ સહન કર્યા વિના થઈ શકતી નથી તેના કારણભૂત સંયમના અનુષ્ઠાનમાં કષ્ટોની બહુલતા જ હોય છે એ નિયમ છે કે દુઃખને સહન કર્યા વિના સુખની પ્રાપ્તિ થતી નથી.
તે કારણે અહીં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે આત્મહિતની પ્રાપ્તિ દુઃખ સહન કરવાથી જ થાય છે. સર્વોત્કૃષ્ટ સુખસ્વરૂપ મેક્ષ જ આત્મહિત છે. જેણે ધર્મનું સેવન કર્યું નથી તેમને આત્મહિત રૂપ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થતી નથી. એવા ને તો સંસારમાં દુઃખ સહન કરતા થકા ભટકવું જ પડે છે, કહ્યું પણ છે કે
ર પુનરિતિ ટુર્જમમ્” અત્યંત દુર્લભ અને અગાધ સંસાર સાગરમાં પડેલું અને આગિયા તથા વિજળીના ચમકારા જે અપકાલ સ્થાયી આ મનુષ્ય ભવ ફરીથી પ્રાપ્ત થતો નથી. ૧m
તથા “શા પૂર્વનિઘો નિuતતા”. ઈત્યાદિ
શમ્યા (ગાડાની ધૂસરીમાં લગાડેલી લાકડી જેને કીલ અથવા ખીલી કહે છે) પૂર્વ સમુદ્રમાં પડી ગઈ હોય અને ધૂસરી પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પડી ગઈ હોય તો સમુદ્રના મોટાં મોટાં મોજાઓ વડે હડસેલાઈને કદાચ દીર્ઘકાળ બાદ તેઓ બન્ને ભેગાં થઈ જાય અને કદાચ તે શમ્યા (ખીલી) ધૂસરીના છિદ્રમાં પણ પ્રવેશ કરે, પરંતુ જેણે પુણ્ય પાર્જન કર્યું નથી એ મનુષ્ય, એક વાર મનુષ્ય ભવ ગુમાવી બેસીને ફરી કદી પણ મનુષ્ય ભવની પ્રાપ્તિ કરી શકતા નથી ૧ છે
આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે પૂર્વસમુદ્રમાં પડી ગયેલી શમ્યા અને પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પડી ગયેલી ધૂંસરી કદાચ દીર્ઘ કાલ બાદ સમુદ્રના પ્રબળ તરંગો પડે ધકેલાઈ ધકેલાઈને ભેગી થઈ જાય અને કદાચ તે શમ્યા (ખીલી) ધૂંસરીમાં પણ પ્રવિષ્ટ થઈ જાય, આ પ્રકારની અસંભવિત વાત પણ કદાચ શક્ય બને), પરતું પુણ્યહીન મનુષ્ય એક વાર મનુષ્ય ભવને ત્યાગ કરીને ફરી કદી તેને પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી આ દૃષ્ટાન્ત દ્વારા એ બતાવવામાં આવ્યું છે કે મનુષ્ય ભવની ફરી પ્રાપ્ત થવી ઘણું જ દુષ્કર છે. મનુષ્ય ભવની પ્રાપ્તિ તે દુષ્કર છે, પરંતુ મનુષ્ય ભવ પ્રાપ્ત કરીને આર્યક્ષેત્ર આદિની પ્રાપ્તિ તો તેના કરતાં પણ વધુ દુષ્કર છે. આ પ્રકારે આત્મહિત સાધવાનું કાર્ય ઘણું જ દુર્લભ ગણાય છે. કહ્યું પણ છે કે-“પુ રંજનä ઈત્યાદિ
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૨૨૫
