________________
સૂત્રાર્થ મહાન વિષયવાળા કેવળજ્ઞાનથી અભિન્ન હોવાને કારણે મહાન મહર્ષિ રૂપ ગણાતા એવા, અને અનુકૂળ અને પ્રતિકૂળ ઉપસર્ગોને સહન કરનારા જ્ઞાતપુત્ર (મહાવીર) દ્વારા પ્રરૂપિત આ અહિંસાધર્મનુ જે પુરુષે આચરણ કરે છે, તેઓ જ ઉસ્થિત છે અને તેઓ જ સમુસ્થિત છે. એટલે કે સંયમ રૂપ ઉત્થાનથી ઉસ્થિત અને કુમાર્ગના ઉપદેશને પરિત્યાગ કરવાને કારણે સમુથિત છે, અન્ય લોકોને ઉસ્થિત અને સમુસ્થિત કહી શકાય નહીં. એવા ઉસ્થિત અને સમુસ્થિત પુરુષો જ ધર્મથી ભ્રષ્ટ થયેલા લેકોને ફરી ધર્મમાં સ્થાપિત કરે છે. રા
ટીકાર્થ જ્ઞાનાવરણીય આદિ ઘાતિયા કર્મોને ક્ષય થવાથી ઉત્પન્ન થયેલું કેવળજ્ઞાન મહાવિષયવાળું હોય છે, તે કારણે તેને “મહાન ” કહેવાય છે. તીર્થકરોમાં તે જ્ઞાનને સદ્ભાવ હોય છે. તે કારણે તીર્થકરને પણ “મહાન” કહેવાય છે. એવા મહાન મહર્ષિ એટલે કે અનુકૂળ અને પ્રતિકૂળ ઉપસર્ગોને સહન કરનારા જ્ઞાતપુત્ર શ્રી વર્ધમાન સ્વામી દ્વારા ધર્મની જે મેક્ષાભિલાષી પુરુષ આરાધના કરે છે, તે પુરુષ જ સંયમ રૂપ ઉત્થાન વડે કુતીર્થિક પરિત્યાગ કરીને ઉસ્થિત છે અને નિને પરિત્યાગ કરીને અને બેટી દેશનાને ત્યાગ કરીને સમુસ્થિત થયેલા છે. એવા લોકો જ ધર્મથી ભ્રષ્ટ થયેલા લેકેને શ્રુતચારિત્ર રૂપ ધર્મમાં સ્થાપિત કરે છે. આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે કેવળજ્ઞાન સૌથી મહાન છે, અને તેનાથી અભિન્ન હોવાને કારણે તીર્થકરને પણ મહાન કહેવાય છે, કારણ કે ગુણ અને ગુણીમાં ભેદ હોતો નથી. આ પ્રકારના “મહત્વ” ગુણથી યુક્ત અને અનુકૂળ તથા પ્રતિકૂળ પરીષહો અને ઉપસર્ગોને સહન કરનારા મહર્ષિ, જ્ઞાતપુત્ર મહાવીરે ગ્રામધર્મના પરિત્યાગ રૂપ ઉત્તમ ધર્મની પ્રરૂપણું કરી છે. જે પ્રયત્નશીલ રહે છે, તેમને જ સંયમધર્મમાં ઉપસ્થિત કહેવાય છે, અને એવા લેકે જ મૈથુન આદિના સેવન રૂપ પરતીર્થિકોના ધર્મને ત્યાગ કરીને સમ્યગ્ધર્મમાં પ્રવૃત્ત થાય છે. એવા પુરુષજ નિવ આદિકેને ત્યાગ કરીને કુમાર્ગની દેશના ત્યાગ કરીને શ્રતચારિત્ર રૂપ ધર્મની આરાધના કરે છે. આ પ્રકારે યક્ત ધર્મનું અનુષ્ઠાન કરનારા પુરૂષો જ લેકેને ધર્મમાં પ્રવૃત્ત કરે છે અને ધર્મથી ભ્રષ્ટ થયેલા અને કુમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત થયેલા લોકેને ધર્મમાર્ગમાં સ્થાપિત કરે છે. અન્યત્ર પણ એવું કહ્યું છે કે-“પુનર્જન પુનર્ણg=” ઈત્યાદિ
સંયમ રૂપ અનુષ્ઠાન પાલન કરનારા દયાળુ પુરુષ જ ધર્મથી વારે વાર ભ્રષ્ટ થનારા લેકેને ધર્મમાં સ્થાપિત કરે છે. ગાથા ૨૬
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૨૨૧
