________________
ટીકા .
“પિત્ત” આ પત્રમાં પ્રથમાના અર્થ તૃતીયા વિભક્તિ છે આ ગાયાના ભાવાથ નીચે પ્રમાણે છે સમ્યગ્ જ્ઞાન આદિથી સ ંપન્ન પુરુષે પેાતાની કુશાગ્ર બુદ્ધિથી એવા વિચાર કરવા જોઈએ કે એકલા હુ જ ઠંડી, ગરમી આદિ કટ્ટીની પર પરાથી પીડાતા નથી, પરન્તુ આ સંસારના સમસ્ત જીવા આ કષ્ટોથી પીડાઇ રહ્યા છે. આ પ્રકારના વિચાર કરીને તે મુનિએ સમભાવ પૂર્ણાંક તે કષ્ટોને સહન કરવા જોઈએ.
આ સસારમાં અન્ય જીવા પણ શીતાઢિ નિત કષ્ટો સહન કરે છે. પરન્તુ તેમનામાં સભ્યજ્ઞાનનો અભાવ છે. તેથી તેઓ કર્મોની નિરા કરવા રૂપ ફળની પ્રાપ્તિ કરી શકતા નથી. કહ્યું પણ છે કે 'શાન્ત' ર્ ક્ષમા' ઇત્યાદિ~
'ક્ષમા તા કરી પરન્તુ ક્ષમાધર્મને કારણે ન કરી, ઘરમાં મળતાં સુખને ત્યાગ તે કર્યાં, પરન્તુ સ ંતાષથી પ્રેરાઇને ન કર્યાં,
અસહ્ય ઠંડી, ગરમી અને વાયુના કલેશે। સહન કર્યાં, પરન્તુ તપશ્ચરણને નિમિત્તે તેને સહન ન કર્યાં, શ્વાસ રાકીને બિલકુલ આરામ કર્યા વિના ધનને માટે રત્રિ દિવસ ધ્યાન તા ધર્યું, પરન્તુ ઉત્તમ તત્ત્વનું ચિન્તન ન કર્યું, આ પ્રકારની આ બધી વાત એવી આશ્ચર્ય જનક છે કે આ( અજ્ઞાની ) સુખાભિલાષીઓએ કાય તા એજ ( જ્ઞાનીઓના જેવાં ) કર્યા પરન્તુ એજ કાર્યો દ્વારા જ્ઞાનીઓને જે લની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે ફળથી આ અજ્ઞાનીએ તેા વંચિત જ રહ્યા ! ”
આ પ્રકારના ક્દો (પરીષહે!) સહન કરવાથી જ્ઞાની જનાને તે લાભ જ થાય છે કાંઇ પણ હાનિ થતી નથી. કહ્યું પણ છે કે ” નામ`ત્રુત્ત્રમય ન્નુમાન ” ઇત્યાદિ
* ભૂપાથી ઉત્પન્ન થતી શારીરિક કૃશતા, કુત્સિત, (નીસ) અન્નને માહાર શીત અને ગરમીને સહન કરવી. ફેશેાનુ રૂખાપણું. પાગરણને અભાવે ભૂતલ પર શયન, આ બધી બાબતોને જો ગૃહસ્થામાં સદ્ભાવ હોય, તેા તે અવનતિનુ લક્ષણ ગણાય છે, પરન્તુ એજ ખાખતા સંયમની અવસ્થામાં ઊન્નતિનુ કારણુ ખની જાય છે. ખરેખર, એ વાત સાચી છે કે ચેાગ્ય સ્થાને યાગ્ય પ્રવૃત્તિનું સયાજન કરવામાં આવે, તે દોષ પણ ગુણુ ખની જાય છે.
મેાક્ષની અભિલાષાવાળા કર્મોની નિર્જરા કરવાની ઈચ્છાવાળા તથા સમ્યક્ જ્ઞાના દિથી યુક્ત પુરુષે આ પ્રકારના કષ્ટોને પોતાના હિતને માટે અનુકૂળ જ સમજવા જોઈએ જેના દ્વારા જ્ઞાનાદિ ગુણાના સમૂહના નાશ થાય છે, તેને નિહ’ એટલે કે કષાય કહે છે. સાધુએ ક્રોધાદિ કષાયેાથી રહિત થઈને શાન્ત ભાવે સમસ્ત પરીષહેાને સહન કરવા જાઇએ. । ગાથા ૧૩ ।
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૧૮૭
