________________
છે, આ મારા બધુઓ છે આ પ્રકારે માણસ મારું મારું કરતે રહી જાય છે, અને કાળરૂપી વરુ આવીને માણસને પકડીને લઈ જાય છે”
વળી એવું પણ કહ્યું છે કે- “નૈવિદ્દળિrઈત્યાદિ એકાન્ત આકાશમાં વિચરતું પક્ષી પણ મેતથી બચી શકતું નથી, અગાધ સમુદ્રમાં રહેલાં માછલાઓને પણ માછીમાર જાળમાં પકડી લે છે, એજ પ્રમાણે આ સંસારમાં સદાચારથી પણ બચાવ (મતની સામે રક્ષા) થઈ શકતી નથી અને દુરાચારથી પણ બચાવ થઈ શકો નથી ગમે તેવા સારા સ્થાનને આશ્રય લેવા છતાં પણ માણસ મતથી બચી શકતો નથી કાળ દરથી પણ હાથ લંબાવીને પ્રાણીઓને જકડી લેવાને સમર્થ છે,
એજ પ્રમાણે નિરુકમ સાગરેપમ અને પલ્યોપમ કાળના આયુષ્યવાન જીવે પણ આયુને ક્ષય થતાં નષ્ટ થઈ જાય છે જેમ કેડિયામાં તેલ ખૂટી જતાં દીવે હેલવાઈ જાય છે એ જ પ્રમાણે આયુને ક્ષય થતાં જ પણ મરણ પામે છે માટે, હે પુત્ર ! સંસારના આ પ્રકારના સ્વરૂપને જ્ઞપરિસ્સા વડે જાણીને અને પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞા વડે ત્યાગીને વિશાળ અને અક્ષય ક્ષસામ્રાજ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્ન કરે છે ૨
સૂત્રકાર પ્રત્રજ્યાના કારણભૂત સંસારના સ્વરૂપનું વિશેષ વર્ણન કરતાં કહે કે "ના”િ ઈત્યાદિ
શબ્દાર્થ–“નાણાદિં-મામિ માતાના દ્વારા “શાર્દિ-પરમ પિતાના દ્વારા સુ-” સંસારમાં ભ્રમણ કરાવાય છે. “-” અને “ઇરો- તેમના મરણ પછી “સુમા કુત્તિ સદ્ગતિ નો મુદ્દાનો સુમ' સુલભ નથી, અતઃ “સુણસુરત વિકશીલ પુરુષ વદ-ત્તાનિ પૂર્વોકત માતા પિતાના સ્નેહબંધન રૂપ “મારં-માનિ ભયને “જિા ” “” પરિણાથી જાણીને ‘સત્તાજમાન અનુષ્કાનેથી ઉભેજ-
વિર” પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞાથી વિરક્ત થઈ જાય છે
- સૂત્રાર્થ – કઈ કઈ અવિવેકી માણસે માતા પિતા પ્રત્યેના અનુરાગને કારણે પ્રવજ્યા અંગીકાર કરી શક્તા નથી, અને તે કારણે સંસારમાં પરિભ્રમણ ર્યા કરે છે. એવા પ્રાણને પરભવમાં સુગતિ પ્રાપ્ત થતી નથી. તેથી વિવેક યુક્ત માણસે માતા પિતા પ્રત્યેના સ્નેહ રૂપ બન્ધન વડે ઉત્પન્ન થનારા ભયને જાણીને સાવદ્ય અનુષ્ઠાનેને પરિત્યાગ કરે જોઈએ. ૩
– ટીકાર્થ – માતા અને પિતા પ્રત્યેના અનુરાગને કારણે જીવ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. મૂળ પાઠમાં ' હિં જાદ” આ બહુવચનનાં જે પદો દેવામાં આવ્યા છે. તે અનેક જન્મોને સંબંધ પ્રકટ કરવાને માટે આપવામાં આવ્યાં છે. અહી જે કે માતા પિતાને જ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યા છે, પરન્તુ તેના દ્વારા પુત્ર, કલત્ર, આદિ સઘળા આત્મીય જનેને પણ ગ્રહણ કરવા જોઈએ. આ સઘળા આત્મીય જને પ્રત્યેના અથવા તેમાંના કેઈ પણ એક બે આદિ આત્મીય જન પ્રત્યેના અનુરાગને કારણે માણસ ધર્મનું નામ પણ લેતું નથી. તે એ વિચાર કરે છે કે તેમને છોડીને હું એકલે કેવી રીતે રહી શકું ! આ પ્રકારની
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૭૬
