________________
વૃથા મંગલાચરણ કરે ! કઈ પણ બુદ્ધિમાન વ્યક્તિ નિષ્ફલ કાર્યમાં પ્રવૃત્ત થાય, તે જલતાડન (જળસિંચન) આદિ પણ કરવા એગ્ય વિધિ જ બની જાય ! આ કારણે શાસ્ત્રની શરૂઆતમાં મંગલાચરણ કરવામાં આવ્યું નથી.
શંકા–તીર્થકર ભગવાનને વિદને નડતાં નથી, તે કારણે વિદનેના વિનાશના હેતુ પૂર્વક ભલે મંગલાચરણ ન કરવામાં આવે, પરંતુ શિષ્યોને શિક્ષા પ્રદાન કરવાને માટે તે મંગલાચરણ આવશ્યક હોવાં છતાં પણ આ સૂત્રમાં મંગલાચરણ કરવામાં આવ્યું નથી તે કારણે અહીં ન્યૂનતા દોષની સંભાવના જ છે.
સમાધાન–તીર્થની રચના કરવાને સમર્થ એવા તીર્થકર ભગવાન અને શાસ્ત્ર આ બને મંગળ જ છે. તેમના નામમાત્રના મરણથી લેકે સંસાર સાગરને તરી જાય છે તેમનાથી વધારે સારૂં મંગળ બીજુ કયું હોઈ શકે? આ શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં જ મંગળ મોજુદ છે, કારણ કે “ષિક્ષતિ ? આ પ્રથમ પદ દ્વારા જ્ઞાનનું કથન કરવામાં આવ્યું છે. સંસાર અને સંસારનાં કારણોનું વિનાશક જ્ઞાનને ગણવામાં આવે છે, તેથી તેનું કથન મંગળરૂપ જ છે.
ગતિ અર્થવાળા “ના” ધાતુને “બચવું” પ્રત્યય લગાડવાથી “ર” મંગલમ્ પદ બન્યું છે. જેના દ્વારા હિત (મેક્ષાદિ સાધી શકાય છે, તેનું નામ ‘મંગળ’ છે. એવું મંગળ સાક્ષાત્ ક્રિયાયુક્ત જ્ઞાન જ છે, કારણ કે આ પ્રકારના જ્ઞાન દ્વારા જ સમસ્ત કર્મોનો ક્ષય રૂપ મેક્ષ ઉત્પન્ન થાય છે. પરંપરાથી તીર્થકર ભગવાન અને તેમના આગમ, બને મંગલ રૂપ જ છે, કારણ કે જ્ઞાન દ્વારા તે બને મોક્ષ સાધવામાં ઉપયોગી થઈ પડે છે.
અથવા–“બ” એટલે ધર્મ, ધર્મને જે લાવે તેનું નામ મંગલ છે. આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે...... “ધર્મના ઉપાદાનમાં જે કારણરૂપ હોય છે તેને મંગલ કહે છે, “r” ધાતુ આદાનના અર્થમાં વપરાય છે. “મંગળ પદની આ
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
