________________
એકાન્તવાદિયોંકે મત કા દોષ થન
હવે સૂત્રકાર સઘળા એકાન્તવાહીની માન્યતામાં રહેલા દોષોનુ સામાન્ય રૂપે નિરૂપણ કરે છે . સયં ત્ત” ઈત્યાદિ.
શબ્દા—સય રથ -વજ સ્ત્રક' પાત પેાતાના મતની સ સ તા-પ્રરા સન્ત' પ્રશંસા કરતા થકા વ~ત્ત્વ' બીજાનાં વચનની નજ્જતાનžન્ત' નિંનંદા કતા થકા ‘ને ૩૫ ૩’ જે લોકો ‘તત્ત્વ-સત્ર’ આ વિષયમાં વિઽન્નતિ-વિદયરે પેાતાની પંડિતાઈ બતાવે છે તે તે' તે ‘સસામ્-સત્તામ’સંસારમાં ‘વિલિયા-પચ્છતાઃ’ અત્યંત મજબૂતાઈથી બંધાયેલા છે. ર૩
અન્વયા
“મારા જ મત શ્રેષ્ઠ છે, મારા મતના આશ્રય લેવાથી મેાક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે,” આ પ્રકારે એકાન્તવાદીએ પેાત પેાતાના મતની પ્રશંસા કરે છે અને બીજાના મતની નિન્દા કરીને પેાતાનું પાંડિત્ય પ્રકટ કરે છે. તે લોકો સંસારના અન્ધથી – જન્મ મરણથી બદ્ધ છે. ર૩॥
--ટીકા
ઉપર્યુક્ત કથનને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે. પૂર્વાંકત અજ્ઞાનવાદીએ એકાન્તવાદી છે. તેએ પેાત પેાતાના મતની પ્રશંસા કરે છે અને અન્યના મતની નિંદા કરે છે.
જેમ કે.... તૈયાયિકા અસત્કાર્ય વાદી છે. તેઓ સકાય વાદી સાંખ્યમતનું ખંડન કરે છે અને પેાતાના મતની પ્રશંસા કરે છે. તે મતવાદીએ એવું કહે છે કે “જો ઉત્પત્તિ પહેલાં જ કાર્યાંની સત્તા (વિદ્યમાનતા) હોય, તેા કારણેાના વ્યાપાર નિરર્થક બની જશે. એટલે કે ઘટાઢિ તેમની ઉત્પત્તિના પહેલાં જ મેાજૂદ હાય, તેા કુંભાર, દડ, ચાક આદ્મિની પ્રવૃત્તિ જ વૃથા અની જાય.” સાંખ્યમતવાદીઓ એવું કહે છે કે “જો અસત્ કા ની ઉત્પત્તિના સ્વીકાર કર્વામાં આવે, તે તલમાંથી જ તેલ નીકળી શકે અને રેતીમાંથી ન નીકળી શકે, એવા નિયમ હાવા જોઇએ નહીં. જેમ તલમાં તેલ અસત્ છે, એજ પ્રમાણે રેતીમાં પણ અસત્ છે. છતાં પણ તલમાંથી જો તેલ નીકળી શકે છે, તે રેતીમાંથી પણ નીકળવુ જ જોઈએ. આ પ્રકારે અસત્ કાર્યની ઉત્પત્તિને માનવામાં આવે, તે બધી વસ્તુઓમાંથી મધુ ઉત્પન્ન થવુ જોઇએ ! પણ એવુ' સંભવી શકતુ નથી તેથી અસકાય વાદની માન્યતા ખાટી છે. આ પ્રકારે તેઓ અસત્કાર્ય વાદને વૃથા કહીને તેની નિંદા કરે છે અને પેાતાના મતની પ્રશંસા કરે છે. આ પ્રકારની માન્યતા ધરાવનારા તે એકાન્તવાદીએ પેાતાને પડિત માને છે. આ વિપરીત માન્યતાને કારણે તેઓ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
પેાત પેાતાના વિષયમાં ચાર ગતિવાળા સસ્પેંસારમાં
૧૨૩
