Page Text
________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ. ८ सू.२९ लोकोपचारविनयतपो निरूपणम्
तपः सप्तविधं भवति, अभ्यासवृत्तितादि भेदतः । तथा च - अभ्यासवृत्तिताविनयतपः १ आदिना परच्छन्दानुवर्तिताविनयतपः २ कार्यार्थ शुश्रूषाविनयतपः ३ कृतप्रतिक्रिया विनयतपः ४ आर्तगवेषणता विनयतपः ५ देशकालज्ञता विनयतपः ६ सर्वार्थेषु - अप्रतिलोमता विनयतप ७ चेति । तत्र - कलाऽऽचार्यादीनां मधुरवचनादिरूप मभ्यासवृचिता विनयतप उच्यते १ पराभिप्रायानुवर्तनशीलतारूप परच्छन्दानुवर्तिताविनयतप उच्यते २ विद्यादि प्राप्त्यर्थं भक्तपानाद्यानयन द्वारा शुश्रवारणं कार्यहेतुशुश्रूषाविनयतप उच्यते३ भक्तादिनोपचारे कृते सति प्रसन्नाः सन्तो गुरवो मे श्रुतदानरूपां प्रतिक्रियां प्रत्युपकारं करिष्यन्तीति बुद्धया गुर्वादीनां शुश्रूषणरूप प्रतिक्रियाविनयतप उच्यते ४ आर्तस्य - पीडितस्य गवेषणतां, औषध वह सात प्रकार का है - (१) अभ्यासवृत्तिता (२) परच्छन्दानुवर्तिता (३) (३) कार्यार्थशुश्रूषा (४) कृत प्रतिक्रिय (५) आतंगवेषणता (६) देशकालज्ञता और (७) सर्व पदार्थों में अप्रतिलोभिता ।
इनमें से (१) ज्ञानाचार्य (ज्ञान की शिक्षा देनेवाले शिक्षक) के प्रति मधुर वचन आदि का प्रयोग करना अभ्यासवृत्तिता विनय तप कहलाता है । (२) दूसरे के अभिप्राय को तोडकर तदनुसार वर्ताव करना परच्छन्दानुवर्तिता विनय तप हैं । (३) ज्ञान आदि की प्राप्ति के लिए आहार पानी आदि लाकर सेवा करना कार्य हेतु शुश्रूषाविनय तप कहलाता है । (४) आहार-पानी द्वारा सेवा करने पर गुरू प्रशन्न होकर मुझे श्रुत का दान देकर प्रत्युपकार करेंगे, ऐसे अभिमाय से गुरु आदि की शुश्रूषा करना कृतप्रतिक्रिया विनय तप है । (५) रोगी को औषध भेषज आदि देकर उसका उपकार करना आतंगवे
६९३
प्रहारने। छे-(१) मल्यासवृत्तिता (२) ५२छ धनुवृत्तिना (3) अार्यार्थ शुश्रूषा (४) धृतप्रतिप्रिय (4) आत्तगवेषणुता (६) देश अवज्ञता भने (७) सर्वपार्थो भां અપ્રતિલાલતા
આમાંથી (૧) જ્ઞાનાચાય (જ્ઞાનના બેધ આપનાર શિક્ષક) ની પ્રત્યે મધુર વચન વગેરેના પ્રયાગ કરવા અભ્યાસવૃત્તિતા વિનયતપ કહેવાય છે. (૨) ખીજાના અભિપ્રાયને સમજીને તદ્નુસાર વર્તાવ કરવા પરછંદાનુવત્તિ તા વિનયતપ છે. (૩) જ્ઞાન વગેરેની પ્રાપ્તિને માટે આહારપાણી વગેરે લાવીને સેવા કરવી કા હેતુ શુશ્રુષાવિનય તપ કહેવાય છે. (૪) આહારપાણી દ્વારા સેવા કરવાથી ગુરૂ પ્રસન્ન થઇને મને શ્રુત દાન દઈને પ્રત્યુપકાર કરશે એવા આશયથી ગુરૂ વગેરેની શુશ્રુષા કરવી કૃતપ્રતિક્રિયા વિનયતપ છે. (૫) રાગીને ઔષધ ભેષજ વગેરે આપીને તેમના ઉપકાર કરવા આત ગવેષણતા
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |