________________
ર
तत्त्वार्थसूत्रे
अनायुक्तं मङ्गनम् ६ अनायुक्तं सर्वोन्द्रियकाययोगयोजनता ७ स एषोऽप्रशस्त कार्याविनयः प्रशस्त काय विनयः एवश्चैव प्रशस्तं माणितव्यम् स एष प्रशस्तकायविनयः, स एष कार्याविनयः इति ॥ २८ ॥
मूलम् - लोगोवयारविणयतवे सत्तविहे, अन्भासवत्तियाद भेयओ ॥२९॥
छाया - लोकोपचार विनयतपः सप्तविधम्, अभ्यासवृत्तिवादि भेदतः ॥ २९ ॥
तत्वार्थदीपिका - पूर्वं तावत् - सप्तविधेषु विनयतपःसु मनोवचः काय विनयतपः सविस्तरं प्ररूपितम्, सम्पति - लोकोपचारविनयतपः सप्तविधत्वेन प्ररूपयितुमाह- 'लोगोवयारविणघतवे' इत्यादि । लोकोपचार विनयतपःलोकानामुपचरणं लोकोपचार स्तत्सम्बन्धि विनयतपो लोकव्यवहारसाधकविनय बैठना (४) उपयोगरहित लेटना (५) उपयोगरहित होकर उल्लंघन करना - एक वार लांघना (६) उपयोगरहित होकर वार-वार लांघना और (७) उपयोग रहित होकर सब इन्द्रियों का काययोग का व्यापार करना, यह अप्रशस्त कायविनय है । इससे विपरीत प्रशस्तकायविनय कहलाता है । 'लोगोवधारविणयतवे सत्तविहे' इत्यादि
सूत्रार्थ - लोकोपचार विनय तप सात प्रकार का है-निकट में रहना आदि ||२९||
तत्वार्थदीपिका - सात प्रकार के विनय में से मन-वचन-काय विनय तप का विस्तार पूर्वक विवेचन किया जा चुका, अब लोकोपचार विनय तप के सात भेदों का प्रतिपादन करते हैं
लोक व्यवहार का साधक विनय लोकोपचार विनय कहलाता है । (૪) ઉપયાગરહિત સુવું (પ) ઉપયાગરહિત થઇને ઉલ્લઘન કરવું એકવાર લાંધવુ (૬) ઉપયાગરહિત થઇને વારંવાર લાંઘવુ અને (છ) ઉપયેગરહિત થઇને બધી ઇન્દ્રિયાના અને કાયયેાગના વ્યાપાર કરવા. આ અપ્રશસ્તકાયવિનય છે. આથી વિપરીત પ્રાસ્તાયવિનય કહેવાય છે. ! ૨૮ !!
'लोगोवयारविणयतवे सत्तविहे' इत्यादि
સુત્રા --લેાકેાપચારવિનય સાત પ્રકારના છે-નજીકમાં રહેવું વગેરે ારા તત્ત્વાર્થદીપિકા--સાત પ્રકારના વિનય તપમાંથી મન-વચન-કાયવિનય તપનું વિસ્તાર પૂર્વક વિવેચન કરવામાં આવ્યું. હવે લેાકેાપચાર વિનય તપના સાત ભેટ્ઠોનું પ્રતિપાદન કરીએ છીએ
લાકવ્યવહારના સાધક વિનય લેાકેાપચારવિનય તપ કહેવાય છે. તે સાત
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
