________________
तत्त्वार्थसूत्र द्वितीय दर्शनविनयतपो द्वैविध्येन प्ररूपयितुमाह-'दंसविणयतवे दुविहे' सुस्सू मनाविणए अणच्चासायणाविणए य' इति । दर्शनविनयतपः-दर्शनमोहनीयक्षयादि जनितस्तत्वार्थश्रद्धानरूप आत्मपरिणतिविशेषो दर्शनम् तत्स. म्बन्धी विनयो दर्शनविनयो पृषोदरादित्वासिद्धि स्तद्रूपं तपो दर्शनविनयतपः खलु द्विविध भवति । तद्यथा-शुश्रूषणा विनयतपः १ अनत्याशातना विनयतपः२ चेत्येवं तावद् द्विविध दर्शनविनयतपो भवति । तत्र-विधिपूर्वकं सामीप्येना ऽऽचार्योपाध्यायादिगुर्वादेः सेवनरूपा शुश्रूषणा तद्रूपो विनयः शुश्रूषणा विनयः तत्स्वरूप तपः शुश्रवणाविनय तप उच्यते । अश्याशातना तन्निषेवरूपो विनया अनत्याशातनाविनयः गुदिरवर्णवादादि निवारणरूपः, तत्स्वरूपं तपोऽनत्याशातना तप उच्यते । अथवा-अतिशयेनाऽऽयः सम्यक्त्वादिलामोऽध्यायः तस्य शातनाध्वंसनाऽत्याशातना तन्निषेधरूपो विनयोऽनत्याशातनाविनयः, तद्रपंतपोऽनत्यातप के दो भेदों को प्ररूपणा करते हैं
दर्शन मोहनीय कर्म के क्षय, उपशम या क्षयोपशम का उत्पन्न तत्वार्थ श्रद्धान रूप आत्म परिणाम दर्शन कहलाता है । दर्शन का विनय दर्शन विनय तप है। दर्शन विनय तप दो प्रकार का है-शुश्रूषणा दर्शन विनय तप और अनत्याशातना दर्शन विनय तप । विधिपूर्वक, समीप रहकर आचार्य, उपाध्याय एवं गुरु आदि की सेवा करना शुश्रूषणा विनय है, इसी को शुश्रूषणा विनय तप कहते हैं। गुरु आदि का अवर्णवादन करना अनत्याशातनाविनय अथवा अनत्याशातनातप कहलाता है। अथवा सम्यक्त्व आदि के अतिशय आय (लाभ) को 'अत्याय' कहते हैं। इस 'अत्या' की शासना अर्थात् ध्वंसना (विनाश) करना अत्याशातना है। 'अत्याशातना' का निषेध 'अनस्याशातना' तप कहભેદની પ્રરૂપણ કરીએ છીએ
દશમોહનીય કર્મના ક્ષય, ઉપશમ અથવા ક્ષયે પશમથી ઉત્પન્ન તત્વાર્થ શ્રદ્ધાન રૂ૫ આત્મપરિણામ દર્શન કહેવાય છે. દર્શનને વિનય દર્શનવિનયતપ છે. દર્શનવિનય તપ બે પ્રકારના ઇ-શુકૂષણદર્શનવિનય તપ અને અનત્યાશાતના દર્શનવિનય તપ વિધિપૂર્વક સાન્નિધ્યમાં રહીને આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને ગુરૂ આદિની સેવા કરવી શુશ્રષણાવિનય છે આને જ શુશ્રણવિનય તપ કહે છે. શ૩ વગેરેને અવર્ણવાદ ન કરવો અનન્યાશાતના વિનય અથવા અનન્યાશાતના તપ કહેવાય છે અથવા સમ્યક આદિને અતિશય આય (લાભ) ને અત્યાય હે છે. આ “અત્યાયની શાતના અર્થાત્ વંસના (વિનાશ) કર અત્યાશાતના છે. અત્યાશાતના” ને નિષેધ ‘અનન્યાશાતના તપ કહેવાય છે. તા-પર્ય એ છે
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
