Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८ स.२४ दर्शनविनयतपसः निरूपणम् ६६९ स्तद्रूपं तपो दर्शन-विनयतपः तद् द्विविधम्भवति । तद्यथा-शुश्रूषणाविनयः १ अनत्याशातना विनयश्चेति, तत्र-विधिवत् (पूर्वक) सामीप्येन गुर्वादीनां सेवनं शुश्रूषा तद्रूपं तपः शुश्रषणा विनयतपः खलु-उच्यते, अनत्याशातना तपस्तावत् आंत-अतीव-आयः सम्यक्त्वादि लाभः इत्यति शब्दार्थः तस्य आ-आसमन्तात् शातना-ध्वंसना अत्याशातना । यद्वा-अति-अतीव आयः सम्यक्त्वादिलाम: अत्यायः तस्य शातना 'पृषोदरादित्वाद् य लोपे' अत्याशातना तदभावो विनयोऽनत्याशातनाविनयः तद्रूपं तपोऽनत्याशातना विनय तप उच्यते, गुर्वादेरवर्णवादादि निवारणरूपमित्येवं द्विविधं खलु दर्शनविनयतपो भवतीतिभावः ॥२४॥
तत्त्वार्थनियुक्तिः -पूर्व खलु-सप्तविधेषु विनयतपासु प्रथमोपात्तं ज्ञानविनय तपः पञ्चविधत्वेन प्ररूपितम्, आमिनिवोधिक ज्ञानविनयादि भेदात्, सम्मतिदर्शन संबंधी विनय को दर्शनविनय कहते हैं। इसके दो भेद हैंशुश्रषाविनय और अनत्याशातना विनय । यथोचित विधि के अनुसार गुरू आदि की सेवा करना शुश्रूषा विनय तप कहलाता है।
अति सम्यक्त्व आदि का लाभ होना 'अति' कहलाता है। 'आ' उपसर्ग का आशय है-खूब या पूरी तरह और 'शातना' अर्थात् नष्ट करना । 'अन्' निषेध का सूचक है। इस प्रकार अनत्याशातना का अर्थ हुआ सम्यक्त्व आदि के लाभ को नष्ट न करना अर्थात् सम्य. क्त्व आदि का विनाश करने वाला कोई कार्य न करना। यही अनस्याशातना तप कहलाता है, जैसे गुरू आदि का अवर्णवाद न करना आदि । इस प्रकार दर्शन विनय के दो भेद होते हैं ॥२४॥
तत्वार्थनियुक्ति-पूर्वोक्त विनय तप के सात भेदों में से ज्ञान विनय तप के पांच भेदों का निरूपण किया गया, अब दर्शन विनय ને દર્શન વિનય કહે છે એના બે ભેદ છે-શુષાવિનય અને અત્યાશાતના વિનય ગ્યવિધિ અનુસાર ગુરૂ આદિની સેવા કરવી શુશ્રષાવિનય તપ કહેવાય છે
અતિ સમ્યકત્વ આદિને લાભ થ “અતિ’ કહેવાય છે. આ ઉપસર્ગને આશય છે-ઘણું અથવા સંપૂર્ણ રીતે શાતના અર્થાત્ નાશ કરવું “ અન ' નિષેધનું સૂચક છે. આ રીતે અનત્યાશાતનાનો અર્થ થ સમ્યકત્વ વગેરેના લાભને નષ્ટ ન કરવા અર્થાત્ સમ્યકત્વ આદિને વિનાશ કરનારૂં કઈ કૃત્ય ન કરવું આ અનન્યાશાતના વિનય તપ કહેવાય છે જેવી રીતે ગુરૂ વગેરેને અવર્ણવાદ ન કર વગેરે. આવી રીતે દર્શન વિનય તપના બે ભેદ હોય છે ૨૪
તત્વાર્થનિયુકિત --પૂર્વોક્ત વિનયતપના સાત ભેદે માંથી જ્ઞાનવિનય તપના પાંચ ભેદનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું, હવે દર્શન વિનય તપના બે
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |