________________
तत्त्वार्थसूत्रे सदभावात् तस्य प्रत्येकम मिसम्बन्धात्, अल्पक्रोधः-१ अल्पशब्दः प्रतनु वाचकः तेनाऽल्पः स्वल्पः क्रोधः क्रोधमोहनीयकर्मोदयसम्पाद्यः असहनरूपाऽ. क्षमा परिणतिविशेषः क्रोधालपत्वमित्येवम् अल्पक्रोधोनाम भावावमोदरिका तपः १ एवम्-अल्पमानः जात्यायभिमानराहित्यम् मानाल्पता २ अल्पमायामायाल्पत्वम्-३ अल्पलोभः लोभाल्पता ४ अल्पशब्द:-परिमितभाषणम्, शब्दा. ल्पता-५ अल्पकलह-कलहाभावः-६ अल्पझञ्झः-परस्पर भेदोत्पादकवचनव्यापाररूपझञ्झस्याऽभाव:-७ इत्येवं रीत्या भावाबमोदरिका तपोऽनेकविधं भवति । उक्तश्चौपपाति के ३० सुत्रे-से कितं भावोमोयरिया ३ भावोमोयरिया अणेगविहा पण्णत्ता, तं जहा अप्पकोहे १ अप्पमाणे २ अप्पमाए३ अप्प.
मान अल्पमाया, अल्पलोम, अल्पशब्द, अल्पकलह, अल्पझझ आदि। 'अल्प' शब्द मन्दता यान्यूनता का वाचक है। अतः अल्पक्रोध का अर्थ है-क्रोध मोहनीय कर्म के उदय से उत्पन्न होने वाले असहनरूप अक्षमा परिणति की न्यूनता या मन्दता यह मन्दता अल्पकोष नामक भावअवमोदरिका तप है। इसी प्रकार जाति आदि के अभिमान की अल्पता को अल्पमान तप समझना चाहिए । माया की अल्पता अल्पमाया कहलाति है । लोभ की अल्पता अल्पलोभ है। परिमित भाषण को अल्पशब्द कहते हैं । कलह का अभाय अल्पकलह है। परस्पर में भेद उत्पन्न करने वाले का प्रयोग झंझ कहलाता है और उसका अभाव अल्पझझा। इस प्रकार भाव भवमोदरिका तप अनेक प्रकार का है। औप. पातिक सूत्र में कहा है-भाव अवमोदरिका तप कितने प्रकार का है ?
અલભ અપશબ્દ, અ૫કલહ, અલપ ઝંઝ– આદિ “અલ્પ” શબ્દ મન્દતા અથવા ન્યુનતાનું વાચક છે આથી અ૫ક્રોધનો અર્થ છે ક્રોધ મોહનીય કર્મના ઉદયથી ઉત્પન્ન થનારા અસહનરૂપ અક્ષમાપરિણતિની ન્યૂનતા અથવા મન્દતા અ૫ ક્રોધ નામક ભાવ અવમદરિકા તપ છે એવી જ રીતે જાતિ આદિના અભિમાનની અલપતાને અપમાન તપ સમજવું જોઈએ માયાની અલ્પતા અપમાયા કહેવાય છે. લેભની અલપતા અલ્પલેભ છે. પરિમિત ભાષણને અપશબ્દ કહે છે.
કલહને અભાવ અ૫કલહ છે. પરસ્પરમાં ભેદ ઉત્પન્ન કરનાર વચનોના પ્રયોગને ઝંઝ કહેવાય છે અને તેને અભાવ અલપઝંઝ છે–આરીતે ભાવ અવમેરિકા તપ અનેક પ્રકારના છે.
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
