________________
तत्त्वार्थस्त्र -भक्तपानद्रव्यम् अशनपानखादिम-स्वादिमरूपचतुविधाहारद्रव्यमुच्यते, वत्सम्बन्धि-अवमोदरिका तपा-अवमोदरिका नाम तपश्चरणक्रियाविशेष: तद्रूपं सपः भक्तपानद्रव्यावमोदरिका तप उच्यते, तच्चाऽनेकविधं भवति, 'अष्टः कवलप्रमाणमात्रादि भेदात् । तत्रापि-प्राधान्येन त्रिविधम्-उत्कृष्ट, मध्यम, जघन्यभेदात् । तत्रो-स्कृष्टम् एककवलादारभ्याऽष्ट कवलाहारपर्यन्ताहाररूपम् १ मध्यमम्-नवमकवलादारभ्य षोडशकवलाहारपर्यन्ताहाररूपम् २ जघन्यम्-सप्तदशकवलादारभ्यैकत्रिंशत्कवलपर्यन्ताहाररूपम् ३ तत्रापि-एकादि कवलहानेस्तारतम्येनाऽस्याऽनेकविधस्व मपि भवति ॥इति॥१३॥
तत्वार्थनियुक्ति:-'पूर्व तावद्-द्विविधं तपः, तत्रापि-उपकरणद्रव्याव. मोदरिकातपत्रिविधं पतिपादितम् सम्पति-भक्तपानद्रव्यावमोदरिकातपः परू. पयितु माह- भत्त पापणदव्योमोयरिया तवे अणेगविहे अदुकवलप्प. माणमेत्ताइ भेयओ' इति । भक्तपानद्रव्यावमोदरिका तपः-अशनपानरूपा. दव्य कहलाता है। इससे संबंध रखने वाली ऊनोदरी को भक्तपान द्रव्य अवमोदरिका तप कहते हैं। वह यद्यपि अनेक प्रकार की है, मगर स्थूल भेदों की अपेक्षा से तीन प्रकार की है-उत्कृष्ट, मध्यम और जघन्य । एक कवल से लेकर आठ कवल तक खाना उत्कृष्ट, नौ कवल से लगा कर सोलह कवल तक खाना मध्यम और सतरह कवल से लगाकर इकतीस कवल तक खाना जघन्य भक्तपानद्रव्यअवमोदरिका है। इसमें एक-दो कवलों की न्यूनाधिकता के कारण अनेक अवान्तर भेद निष्पन्न होते हैं, अतः अनेक प्रकार की है ॥१३॥ ___ तत्वार्थनियुक्ति-उपकरणद्रव्य-अवमोदरिका तप के तीन भेदों कानिरूपण किया गया अब भक्तपानद्रव्य-अवमोदरिका तप की प्ररूपणा की जाती हैસંબંધ રાખનારી ઉનેદરીને ભતપાનદ્રવ્ય અમેરિકા તપ કહે છે. તે જે કે અનેક પ્રકારની છે પણ સ્થૂળભેદની અપેક્ષાથી ત્રણ પ્રકારની છે. ઉત્કૃષ્ટ, મધ્યમ અને જઘન્ય. એક કેળીયાથી લઈને આઠ કળીયા સુધી ખાવું ઉકષ્ટ, નવ કાળીયાથી શરૂ કરીને સેળ કેળીયા સુધી ખાવું મધ્યમ અને સત્તર કેળીયાથી લઈને એકત્રીસ કેળીયા સુધી ખાવું જઘન્ય ભક્તપાનદ્રવ્ય અવમોદરિકા છે. આમાં એક બે કેળીયાની ન્યૂનાધિકતાને કારણે અનેક અવાન્તર ભેદ નિષ્પન્ન થાય છે આથી અનેક પ્રકારની છે કે ૧૩ છે
તસ્વાર્થનિર્યુકિત–ઉપકરણદ્રવ્ય અવમોદરિકા તપના ત્રણ ભેદનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હવે ભક્ત પાનદ્રવ્ય અવમદરિકા તપની પ્રરૂપણા કરવામાં આવે છે.
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
